S&P agentligi yaqinda O‘zbekiston Respublikasining suveren kredit reytingi prognozini "barqaror" dan "salbiy"ga o‘zgartirdi. S&P hisobotida ta’kidlanishicha, agar keyingi 6-12 oy mobaynida fiskal va tashqi qarz darajalari bilan bog‘liq mavjud vaziyat o‘zgarmay qolsa, respublika suveren reytingi "BB-" dan "B+"gacha pasayishi mumkin. Xususan, reyting pasayishining asosiy sababi 2020 yilda tashqi qarzlar tufayli davlatning umumiy tashqi qarzining likvid tashqi aktivlardan oshib ketishi hisoblanadi.
Shuni alohida ta’kidlash kerakki, koronavirus infeksiyasining avj olishi dunyoning barcha mamlakatlari iqtisodiyotiga salbiy ta’sir ko‘rsatmoqda va hozirgi tanazzul ko‘lami 2008 yilgi global iqtisodiy inqiroz davridagiga qaraganda ancha yomon deb baholanmoqda. S&P tahlillariga ko‘ra, koronavirus pandemiyasi tufayli investitsiya kategoriyasidan (majburiyatlarni bajarish uchun yetarli mablag‘ga ega bo‘lgan emitentlar guruhi) kredit reytingini eng past toifagacha pasaytirgan kompaniyalar yoki davlatlar soni rekord darajadagi 111 darajaga yetdi. Shu bilan birga, bu yil "pasayib ketganlar" soni 24 taga yetdi, ularning umumiy qarzi 300 milliard AQSh dollariga teng, ilgari ko‘rsatilgan 111 ta korxona 444 milliard AQSh dollari miqdoridagi obligatsiyalarga ega. Bundan tashqari, joriy yil boshidan buyon S&P agentligi 47 ta mamlakatning suveren reytinglari prognozlarini "salbiy"ga qayta ko‘rib chiqdi.
Joriy yilning aprel oyi boshiga kelib, O‘zbekiston Respublikasining tashqi davlat qarzi 16,1 milliard AQSh dollarini (YaIMning 27,7 foizi) tashkil etdi. Joriy yil oxiriga kelib bu ko‘rsatkich 21 milliard AQSh dollariga (YaIMning 35,1%) oshishi kutilmoqda. Ta’kidlash kerakki, o‘tgan yili Xalqaro valyuta jamg‘armasi (XVF) ko‘magida O‘zbekiston Respublikasining tashqi davlat qarzi uchun kritik ko‘rsatkich YaIMning 50% miqdorida belgilandi. Shu sababli, mavjud tendensiyani saqlab, 2020 yil oxiriga kelib, tashqi davlat qarzi xavfsiz darajada bo‘ladi.
Joriy yilda O‘zbekistonning tashqi davlat qarzi oshishi, avvalo, pandemiya oqibatlarining oldini olish bilan bog‘liq. 22.04.202020 yildagi PQ-4697-sonli ma’lumotlariga ko‘ra, 2020 yilning oxiriga kelib, hukumat sog‘liqni saqlash tizimi va mamlakatning makroiqtisodiy barqarorligi uchun salbiy xavflarga ega bo‘lishi mumkin bo‘lgan pandemiyaga qarshi kurashish uchun jami 3.1 milliard AQSh yig‘ishni rejalashtirmoqda. Shuning uchun ham qo‘shimcha tashqi resurslarni jalb qilishning hozirgi holati favqulodda hodisa bo‘lib, uni oldindan aytib bo‘lmaydi va ko‘rib turganimizdek ratsionalistik izohga ega.
Xalqaro moliya institutlaridan 3,1 mlrd. AQSh dollarni miqdordagi mablag‘larni jalb qilish asosan Davlat byudjetini qo‘llab-quvvatlash (1,8 mlrd.dollar) mablag‘lari, shu jumladan, Inqirozga qarshi jamg‘armaning resurs bazasini shakllantirish uchun 10 trln. so‘mni tashkil etdi, uning maqsadi pandemiya davrida makroiqtisodiy barqarorlik va aholini ijtimoiy qo‘llab-quvvatlashdan iborat. Bundan tashqari, sog‘liqni saqlash tizimini mustahkamlash, jumladan, tibbiyot muassasalarini zarur asbob-uskunalar bilan jihozlash uchun $ 277,5 mln. to‘g‘ridan-to‘g‘ri yo‘naltiriladi va biznes va bank tizimini qo‘llab-quvvatlash uchun $ 700 mln. dan foydalaniladi.
Pandemiya davrida ishsizlik va qashshoqlikning doimiy o‘sishi davlat uchun ustuvor vazifa bo‘lib qolmoqda. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan o‘tkazilgan qashshoqlikni kamaytirish bo‘yicha yig‘ilishdan olingan hisob-kitoblarga ko‘ra, pandemiya 450 ming oila daromadiga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Shu bois tashqi resurslar bilan loyihalarni moliyalashtirish aholi uchun yangi ish o‘rinlari yaratish borasida juda muhim ahamiyatga ega.
Ayni paytda davlat siyosatining ustuvorligi pandemiya oqibatlarining oldini olish va lotin donoligi aytganidek-qiyin zamonlar murakkab qarorlarni talab qiladi. Bunday inqiroz vaqtinchalik hodisa bo‘lib, o‘z vaqtida ko‘rilgan choralar, global yetkazib berish zanjirlarini tiklash va mamlakatda olib borilayotgan islohotlarni izchil davom ettirish o‘rta muddatli istiqbolda turli xil muammolarning, shu jumladan tashqi davlat qarzining kamayishini oldini olishga yordam beradi.
Izoh qoldirish