Сўнгги саккиз йил мобайнида Ўзбекистонда фармацевтика саноати жадал суръатларда ривожланиб, миллий иқтисодиётнинг стратегик аҳамиятга эга соҳалари қаторида мустаҳкам ўрин эгалламоқда. Ўтган давр мобайнида соҳани комплекс ривожлантириш, маҳаллий ишлаб чиқаришни кенгайтириш ва ташқи бозорларда рақобатбардошликни оширишга қаратилган кенг қамровли чора-тадбирлар амалга оширилди.
2017–2024 йилларда соҳани ривожлантириш бўйича 50 дан ортиқ ҳужжатлар қабул қилинди. Хусусан:
- “Фармацевтика тармоғида ислоҳотларни чуқурлаштиришга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғриси”да Ўзбекистон Республикаси Президенти қарори (ПҚ-4554) қабул қилиниб, 2020-2024 йилларда фармацевтика тармоғини ривожлантириш концепцияси;
- «Tashkent Pharma Park» инновацион илмий-ишлаб чиқариш фармацевтика кластерини ташкил этиш концепцияси тасдиқланди.
Шунингдек, Ўзбекистон Республикаси Президентининг “2022-2026 йилларда республиканинг Фармацевтика тармоғини жадал ривожлантиришга оид қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги (ПФ-55) фармонига биноан фармацевтика тармоғига бир қанча имтиёзлар берилди. Жумладан, фармацевтика маҳсулотлари ишлаб чиқарувчи ташкилотларни қўллаб-қувватлаш ва зарур GxP амалиётлари талабларини тизимли жорий этиш мақсадида:
- "Зарур ишлаб чиқариш амалиёти (GMP)" ва ISO:13485 сертификатига эга маҳаллий корхоналарга маҳсулотларни рўйхатдан ўтказишда енгиллик берилди;
- маҳаллий ишлаб чиқарувчи корхоналар маҳсулотларини хорижда рўйхатдан ўтказиш харажатларининг 75%ни Фармацевтика тармоғини қўллаб-қувватлаш ва ривожлантириш жамғармасидан қоплаб бериш йўлга қўйилди.
2017-2024 йилларда Ўзбекистон фармацевтика бозори ҳажми 1,8 бараварга ошиб, 2 млрд долл.ни ташкил этди. Маҳаллий фармацевтика маҳсулотлари ишлаб чиқариш ҳажми 1,8 бараварга ўсиб, 2024 йил якунида 4,7 трлн сўмни ташкил этди. Хусусан, дори воситалари ишлаб чиқариш 1,5 бараварга, тиббий жихозлар ишлаб чиқариш эса 3 бараварга кўпайди. Шунингдек, ишлаб чиқарилаётган маҳаллий фармацевтика маҳсулотлари сони 2 777 тага етди.
Маҳаллий ишлаб чиқарувчилар сони 2017 йилдаги 146 тадан 2024 йилда 202 тага етди. Улардан 61 таси дори-дармон воситалари, 38 таси тиббий ускуналар, 103 таси эса тиббий буюмлар ишлаб чиқаришга ихтисослашган. Янги ишлаб чиқариш қувватларининг яратилиши ва мавжуд корхоналарни модернизация қилиш орқали соҳанинг ички эҳтиёжларни қондириш салоҳияти сезиларли даражада ошди. Маҳаллий маҳсулотлар ҳисобига ички талабни қоплаш даражаси 32% дан 42%га етди.
2017–2024 йиллар давомида фармацевтика соҳасига киритилган умумий инвестициялар ҳажми 6 бараварга ўсиб, 2024 йилда 310 млн долларни ташкил этди. Бундан 158 млн доллар тўғридан-тўғри чет эл инвестициялар ҳисобланади. Ушбу маблағлар замонавий технологияларни жалб қилиш, халқаро стандартларни жорий этиш ва сифат назорати тизимини такомиллаштириш, янги ишлаб чиқариш лойиҳаларини амалга оширишга йўналтирилди.
Хусусан, 2024 йилда тармоқда қиймати 92 млн долларлик 28 та лойиҳалар амалга оширилди, 800 млрд сўмлик қўшимча ишлаб чиқариш ҳажмлари ва 1 400 та янги иш ўринлари яратилди.
Экспорт салоҳияти ҳам сезиларли даражада кенгайди. Агар 2017 йилда фармацевтика маҳсулотлари экспорти 18,3 млн долл. бўлган бўлса, 2024 йилда бу кўрсаткич 9 бараварга ошиб, 165 миллион долларга етди. Халқаро ҳамкорлик географияси кенгайиб, 50 та хориж давлатларига фармацевтика маҳсулотларни экспорт қилиш йўлга қўйилди. Бундай алоқалар миллий маҳсулотнинг ташқи бозорларда рақобатбардошлигини янада мустаҳкамлади.
Ишлаб чиқаришда сифат ва хавфсизликни таъминлаш мақсадида барча корхоналарга GMP (Good Manufacturing Practice) сертификати талаби қўйилди. 2020 йилда 10 та корхона GMP талабларига жавоб берган бўлса, Бугунги кунда уларнинг сони 61 тага етди. Ҳозирда фаолият юритаётган ишлаб чиқариш корхоналарининг 100%да GMP сертификатлари мавжуд. Шунингдек, ISO 9001:2015 стандарти бўйича сертификатланган корхоналар сони 74 фоизга ўсиб, 59 тага етди.
Умуман олганда, фармацевтика саноати Ўзбекистонда технологик жиҳатдан илғор, инвестициявий жозибадор ва экспортбоп соҳалардан бирига айланмоқда. Ҳукумат бу йўналишдаги ислоҳотларни изчил давом эттириб, фармацевтика тармоғини қўллаб-қувватлаш, хорижий инвестицияларни кенг жалб қилиш, экспортни рағбатлантириш ва илғор ишлаб чиқариш технологияларини жорий этишга устувор аҳамият қаратмоқда.
Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар маркази
Жамоатчилик билан алоқалар бўлими
Изоҳ қолдириш