Uning so‘zlariga ko‘ra, vaziyatni o‘rganmasdan va sodir bo‘lgan voqealar holatini aniqlamasdan, bu mavzu bo‘yicha ko‘plab nashr mualliflari Chortoq tumanida kuzatilgan tabiiy hodisaning (kuchli shamol) oqibatlarini islohotlarning "muvaffaqiyatsizligi" sifatida ko‘rsatishga harakat qilishdi.
Sizga maqolaning to‘liq versiyasi bilan tanishishingizni tavsiya qilamiz.
- Bundan bir necha kun avval ijtimoiy tarmoqlarda O‘zbekistonning Namangan viloyati Chortoq tumani "Baland Adir" massividagi "Hamid Olimjon" agrofirmasi hududida qurilgan issiqxonalarning kuchli shamol natijasida buzilishi mustaqil OAVlarda tarqatildi.
Maqola mualliflari o‘z maqolalarida bu holat go‘yo butun O‘zbekiston qishloq xo‘jaligidagi mavjud haqiqatlarni "aks ettiradi", degan fikrni bildiradilar, hukumat tomonidan amalga oshirilayotgan qishloq xo‘jaligi islohotlarining yaroqsiz ekanligiga ishora qilgan.
Shuni ta’kidlash kerakki, bunday tanqidiy maqolalar so‘nggi besh yil ichida mamlakatimizda amalga oshirilgan so‘z erkinligi sohasidagi islohotlarning natijasi va yutug‘idir – ommaviy axborot vositalari "to‘rtinchi hokimiyat" sifatida o‘z vazifalaridan foydalanib, mamlakatning turli hududlarida sodir bo‘layotgan voqealar haqida xabar berib, ochiq-oydin e’lon qilib bormoqda.
Bundan tashqari, ijtimoiy tarmoqlarda axborot e’lon qilinishi va tarqatilishi ortidan Namangan viloyati mahalliy hokimliklari, shuningdek, mutasaddi idoralar matbuot xizmatlarining ham zudlik bilan munosabat bildirilgani yaxshi yangilik.
Shunday qilib, voqea sabablari va oqibatlarini sanab o‘tgan ommaviy axborot vositalari uchun Chortoq tumani hokimligining rasmiy murojaati e’lon qilindi. Bundan tashqari, Namangan viloyati Chortoq tumani issiqxona va mahalliy hokimliklar egalari nashrdan oldin ham munosabat bildirib, muammolarni bartaraf etish choralarini ko‘ra boshlagani, xususan, shikastlangan issiqxonalarni barpo etish ishlari tezkorlik bilan tashkil etilib, mavjud barcha kamchiliklarni bartaraf etish bo‘yicha zarur chora-tadbirlarni amalga oshirishga kirishganini alohida ta’kidlash lozim.
Shu bilan birga shuni e’tirof etish kerakki, nashr mualliflari yetarli darajada xolis bo‘lmagan: umuman olganda, nashr tabiatda tor sub’yektiv va ko‘proq "bir tomonlama" xarakterga ega.
Mening fikrimcha, mualliflarning fikrlari va bayonotlari "bir tomonlama". Vaziyatni o‘rganmasdan va nima sodir bo‘lganini oxirigacha va to‘g‘ri aniqlay olmasdan, Chortoq tumanida tabiiy hodisa (kuchli shamol) oqibatlarini islohotlarning "muvaffaqiyatsizligi" sifatida taqdim etishga va ishni butun mamlakat amaliyotiga kengaytirishga harakat qildilar.
Voqea-hodisalarni yoritishga bunday "noxolis" yondashuv esa tashvish va nadomatga sabab bo‘la olmaydi. Chunki bunday jarangdor va noxolis nashrlar muammolarni hal qilishga yordam bera olmaydi, aksincha, faqat auditoriyani adashtirib, aholi o‘rtasida noxolis tasavvur hosil qiladi.
Shu bilan birga, bu "Baland Adir" massivining avvalgi 35 yil davomida o‘ta qarovsiz, "tushkun" holatda bo‘lganligi, geografik o‘rni va qiyin iqlim sharoiti hali ham yer, suv ta’minoti va qishloq xo‘jalik yekinlarini yetishtirishda qiyinchiliklar tug‘dirayotgani haqida gap yo‘q.
Aslida, u yer butunlay bo‘sh, ishlov berilmagan va egasiz edi. Yaqin-yaqingacha esa bu hudud mamlakatimizning iqtisodiy jihatdan qoloq hududlari qatoriga kirib, ishsizlar soni va eng ko‘p kambag‘allar soni bo‘yicha yetakchilik qilar edi.
Pandemiya bilan bog‘liq barcha qiyinchiliklarga qaramay, ish o‘rinlari yaratish va aholi bandligini ta’minlash maqsadida 2020 yilda 1000 ta (har biri 0,02 gektar maydonga ega) kichik yengil qurilish issiqxonalari qurilib, foydalanishga topshirildi.
Issiqxonalar qurilishiga 13,267,7 mln. so‘m mablag‘ sarflandi. Ularning yarmi mehnat va mehnat munosabatlari vazirligining bandlik fondidan subsidiya shaklida olingan mablag‘lardir.
Qurilgan 1000 ta kichik issiqxonalardan 520 tasi kam ta’minlangan oilalarga, 303 tasi doimiy ish joyisiz fuqarolarga, 112 tasi ishsiz yoshlar orasidan, 55 tasi koronavirus pandemiyasi natijasida karantin cheklovlari tufayli xorijiy mamlakatlarga ishga bora olmagan vaqtincha ishsiz fuqarolarga va 10 tasi yosh oilalarga berildi.
Issiqxonalarda band bo‘lgan ishchilarga qulaylik yaratish maqsadida tuman markazidan "Baland Adir" massivigacha bepul avtobus xizmati ochildi.
Issiqxonalarni suv bilan ta’minlash uchun 6 ta vertikal quduq (quduq) kesilib o‘rnatildi va 870 ta issiqxonaga poliyetilen quvurlar yotqizildi. Chortoq kanalidan 3 km. uzoqlikda quvur yotqizilib, quvvati 40 ming tonna bo‘lgan suv ombori qurilib ishga tushirildi.
Namangan viloyat Gidrometeorologiya boshqarmasining xulosasi shu yilning 30 maydan 31 mayga o‘tar kechasi shamol tezligi sekundiga 16 metrga yetgani, 2 iyun kuni ertalab shamol sekundiga 17 metr tezlikda ko‘tarilgani haqidagi ma’lumotni tasdiqladi. Chortoq tumanida chigitli shamol natijasida issiqxonalarning 30-35 foizi jiddiy zarar ko‘rgan.
Ayni paytda issiqxonalarda kuchli shamollar ta’sirini bartaraf etish maqsadida jadal ta’mirlash ishlari olib borilmoqda. "Baland Adir" massivida tabiiy ofat oqibatlari va zararini bartaraf etish uchun 300 dan ortiq ishchi yollandi.
Albatta, O‘zbekistonda qishloq xo‘jaligining ayrim sohalarida hali ham tizimli muammolar mavjudligini inkor etib bo‘lmaydi.
Lekin, shu bilan birga, O‘zbekistonning butun qishloq xo‘jaligi sohasini yagona, alohida holat bo‘yicha baholash xatodir.
Avvalo shuni unutmaslik kerakki, hozirgi kunda O‘zbekiston qishloq xo‘jaligi keng ko‘lamli / murakkab islohotlar jarayonida. Shu bilan birga, bunday qisqa vaqt ichida ko‘p narsaga erishildi.
O‘zbekistonda so‘nggi yillarda ekin maydonlaridan samarali foydalanish, fermer, dehqon xo‘jaliklari va tomorqa yer egalarining huquq va qonuniy manfaatlarini himoya qilish, qishloq fuqarolari bandligi va farovonligini oshirish borasida tizimli ishlar amalga oshirildi.
So‘nggi 5 yilni O‘zbekiston qishloq xo‘jaligi sohasida misli ko‘rilmagan keng qamrovli islohotlar, jumladan, bozor mexanizmlarini, ilg‘or texnologiyalarni joriy etish va Klaster ishlab chiqarish tizimiga o‘tish, eng muhimi – sanoatning keyingi rivojlanishi uchun poydevor bo‘lib xizmat qiladigan institutsional asos yaratish davri deyish mumkin.
O‘zbekistonda qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishini rivojlantirish strategik ahamiyat kasb etdi.
Mamlakatimizda meva-sabzavot mahsulotlari ishlab chiqarish va eksportini oshirish, yer va suv resurslari samaradorligini oshirish, qishloq xo‘jaligida innovatsion texnologiyalarni joriy etish chora-tadbirlari amalga oshirilmoqda. Issiqxonalar esa-ish o‘rinlari va mahsulotlar eksportining asosiy manbalaridan biri bo‘lib hisoblanadi.
1-Jadval. O‘zbekistonda qishloq xo‘jaligi mahsulotlari ishlab chiqarish hajmi dinamikasi (mlrd. so‘m) so‘m)
|
| 2000 | 2005 | 2010 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 |
| Qishloq xo‘jaligi mahsulotlari, mlrd. so‘m | 1387.2 | 5978.3 | 30856.7 | 99604.6 | 115599.2 | 148199.3 | 187425.6 | 216283.1 | 249754.5 |
| shu jumladan: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| ekin ishlab chiqarish | 696.8 | 3323.1 | 18119.0 | 55429.2 | 61755.1 | 83303.4 | 98406.4 | 108240.1 | 123556.0 |
| chorvachilik | 690.4 | 2655.2 | 12737.7 | 44175.4 | 53844.1 | 64895.9 | 89019.2 | 107432.5 | 126198.5 |
Manba: O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasi.
Umuman olganda, 2016-2020 yillarda yalpi qishloq xo‘jaligi mahsuloti 2,1 martaga, aholi jon boshiga – 1,9 martaga (2019 narxlarda) oshdi. Shu bilan birga, mahsulot ishlab chiqarish 2 barobar, chorvachilik ishlab chiqarish – 2,3 barobar oshdi (1-jadval).
O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasi ma’lumotlariga ko‘ra, 2020 yilning yanvar-dekabr oylarida viloyatlar kesimida Samarqand viloyatida qishloq xo‘jaligi, o‘rmon xo‘jaligi va baliqchilik mahsulotlarining (33,629 mlrd. so‘mlik) salmoqli hajmlari qayd etildi. Andijon (27,117 milliard so‘m) va Toshkent (25,815 mlrd. so‘m) viloyatlarda, Sirdaryo viloyatida esa (8,689 mlrd so‘m) Qoraqalpog‘iston Respublikasi (10,444 mlrd. so‘m) va Navoiy (11,900 mlrd so‘m) mintaqaning past hajmlari kuzatildi.
Maqolaning to‘liq versiyasiga quyidagi havola orqali o‘ting
Nodira Qurbanbayeva
Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi
Izoh qoldirish