Ўзбекистон енгил саноатининг ривожланиши ва ишлаб чиқарувчиларнинг қўллаб-қувватланиши 2020 йилда Қозоғистонга кийим-кечак ва тўқимачилик маҳсулотларини экспорт қилиш ҳажмини сезиларли даражада оширишга имкон берди. Шу билан бирга, истеъмолчиларнинг арзон сегментга бўлган имтиёзларининг ўзгариши етказиб бериш нархини 7 фоизга пасайтирди.
Қозоғистон Республикаси Стратегик режалаштириш ва ислоҳотлар агентлиги Миллий статистика бюросининг маълумотларига кўра, 2020 йилда Ўзбекистондан Қозоғистонга 13 минг тонна кийим-кечак ва тўқимачилик маҳсулотлари етказиб берилган. Бу 2019 йилга нисбатан 30 фоизга кўпдир. Шундай қилиб, иккинчи йил давомида Ўзбекистон Республикаси енгил саноат товарларини Қозоғистон Республикасига етказиб бериш бўйича (натура шаклида) иккинчи ўринда туради. Қийматга келсак, 2020 йилда Ўзбекистон Республикасининг ишлаб чиқарувчилари қозоғистонликларга кийим сотишдан 20,8 миллион доллар ишлаб топдилар, бу 2019 йилнинг шу даврига нисбатан 7 фоизга камдир. Умуман олганда, Қозоғистонга кийим-кечак импортида Ўзбекистоннинг улуши 3 фоизни ташкил этади.
Kursiv.uz нашрининг ёзишича, «QazTrade» AК (Қозоғистон) савдо сиёсатини ривожлантириш маркази таҳлилчилари Қозоғистон ва Ўзбекистон ўртасидаги товар айирбошлашни ўрганиб чиқиб, Ўзбекистон Республикаси ўзаро савдода қийматнинг 98 фоизини эгаллаб турганини таъкидламоқда. Қозоғистонга етказиб берилаётган 50,4 миллион долларлик товар айланмасидан 49,4 миллион доллари – бу ўзбек буюмлари – тўқимачилик, гилам, пойабзалидир. Қозоғистон енгил саноатининг Ўзбекистон Республикасига экспорти атиги 983,7 минг долларни ташкил этади.
Ўзбекистон Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар маркази бош илмий ходими Руслан Aбатуров Қозоғистонга енгил саноат маҳсулотларини етказиб бериш ҳажмининг ошиши республиканинг болалар ва аёллар трикотаж кийимлари импортини кўпайтиргани билан боғлиқ деб изоҳлади. 2020 йил 2019 йилги вазиятдан мана шундай фарқ қилади.
"Бир томондан, пандемия Қозоғистонда ўзбек ишлаб чиқарувчиларининг айрим тоифадаги кийимларига бўлган талабнинг пасайишига олиб келди. Бошқа томондан, жисмоний ҳажмларнинг ўсиши экспорт/импортни диверсификация қилиш ва истеъмол имтиёзларини арзон маҳсулотлар фойдасига ўзгартириш билан боғлиқ. Таъкидлаш жоизки, тўқимачилик маҳсулотларининг муайян қисми ижтимоий тизим эҳтиёжлари учун сотиб олиниши мумкин", - дейди Руслан Aбатуров.
Экспертнинг айтишича, 2020 йилда айниқса, унинг биринчи ярмида, пандемия шароитида бутун дунёда истеъмолчиларининг кийим-кечакка бўлган талаби пасайиши қайд этилган. Aммо шифохоналар ҳимоя ниқобларини ҳам, кийимларини ҳам, кўрпа-тўшакларини ҳам катта миқдорда сотиб олишни бошлади. Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар маркази экспертининг сўзларига кўра, божхона статистикаси ушбу тоифадаги кийим-кечак ва тўқимачилик маҳсулотларини, шу жумладан тиббий ва ижтимоий хизматларни импорт қилишни ўз ичига олади. Бу табиий ва иқтисодий экспорт / импортнинг белгиланган нисбатларини бузиши ва аҳолининг кийим-кечак талаби қандай ўзгарганлигини тўлиқ акс эттирмаслиги мумкин
Руслан Aбатуровнинг фикрига кўра, Ўзбекистон енгил саноати ўтган йилларда амалга оширилган ислоҳотлар туфайли танглик инқирозидан муваффақиятли чиқиб кетди.
"Бу ўтган йилнинг биринчи чорагида тўқимачилик маҳсулотлари ишлаб чиқариш 14,8 фоизга, тикувчилик - 11,1 фоизга (2019 йилнинг шу даврида 1,3 фоизга ва 5,1 фоизга) ўсганидан аниқ кўриниб турибди. Яъни, 2020 йилга келиб саноат, шу жумладан 2017-2019 йилларда қўллаб-қувватланадиган чора-тадбирлар орқали мустаҳкамланиб, динамик ўсишга киришди. Пандемияга қадар бўлган даврда Ўзбекистондаги маҳаллий тўқимачилик ва тикувчилик корхоналари имтиёз ва преференцияларга эга бўлишди. Хусусан, улар Ўзбекистонда ишлаб чиқарилмайдиган хом ашё ёки бутловчи буюмларни олиб киришда фойда, мол-мулк, божхона тўловлари бўйича солиқларни тўлашдан озод қилинди", - дея хулоса қилди Иқтисодий тадқиқотлар маркази бош илмий ходими.
Ўзбекистон "Преференциялар бош тизими" (GSP+) бўйича бенефициар мамлакат мақомини олгани тўғрисида хабар қилинган эди. Бу Европа Иттифоқи мамлакатлари бозорида қисқартирилган имтиёзлардан фойдаланаётган маҳсулот сегментлари асосан тўқимачилик ва кийим-кечак маҳсулотларини етказиб беришда имконият яради. Бу Ўзбекистон экспорт таркибининг Марказий Осиё қўшниларига қараганда анча хилма-хил эканлигини кўрсатади.
GSP+ тизими матолар, кийим-кечак маҳсулотлари каби бир қатор муҳим экспорт товарларига таърифлар бекор қилиниши боис Европа Иттифоқи ва Ўзбекистон ўртасидаги савдони кўпайтириш учун қўшимча имкониятлар тақдим этади.
GSP+ тизими маҳсулот экспортини йилига қарийб 300 миллион долларга, 2025 йилга келиб эса 1,2 миллиардгача ошириш имкониятини яратиши кутилмоқда.
Руслан Aбатуров Kursiv.kz учун махсус
Изоҳ қолдириш