O‘zbekiston yengil sanoatining rivojlanishi va ishlab chiqaruvchilarning qo‘llab-quvvatlanishi 2020 yilda Qozog‘istonga kiyim-kechak va to‘qimachilik mahsulotlarini eksport qilish hajmini sezilarli darajada oshirishga imkon berdi. Shu bilan birga, iste’molchilarning arzon segmentga bo‘lgan imtiyozlarining o‘zgarishi yetkazib berish narxini 7 foizga pasaytirdi.
Qozog‘iston Respublikasi Strategik rejalashtirish va islohotlar agentligi Milliy statistika byurosining ma’lumotlariga ko‘ra, 2020 yilda O‘zbekistondan Qozog‘istonga 13 ming tonna kiyim-kechak va to‘qimachilik mahsulotlari yetkazib berilgan. Bu 2019 yilga nisbatan 30 foizga ko‘pdir. Shunday qilib, ikkinchi yil davomida O‘zbekiston Respublikasi yengil sanoat tovarlarini Qozog‘iston Respublikasiga yetkazib berish bo‘yicha (natura shaklida) ikkinchi o‘rinda turadi. Qiymatga kelsak, 2020 yilda O‘zbekiston Respublikasining ishlab chiqaruvchilari qozog‘istonliklarga kiyim sotishdan 20,8 million dollar ishlab topdilar, bu 2019 yilning shu davriga nisbatan 7 foizga kamdir. Umuman olganda, Qozog‘istonga kiyim-kechak importida O‘zbekistonning ulushi 3 foizni tashkil etadi.
Kursiv.uz nashrining yozishicha, «QazTrade» AK (Qozog‘iston) savdo siyosatini rivojlantirish markazi tahlilchilari Qozog‘iston va O‘zbekiston o‘rtasidagi tovar ayirboshlashni o‘rganib chiqib, O‘zbekiston Respublikasi o‘zaro savdoda qiymatning 98 foizini egallab turganini ta’kidlamoqda. Qozog‘istonga yetkazib berilayotgan 50,4 million dollarlik tovar aylanmasidan 49,4 million dollari – bu o‘zbek buyumlari – to‘qimachilik, gilam, poyabzalidir. Qozog‘iston yengil sanoatining O‘zbekiston Respublikasiga eksporti atigi 983,7 ming dollarni tashkil etadi.
O‘zbekiston Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi bosh ilmiy xodimi Ruslan Abaturov Qozog‘istonga yengil sanoat mahsulotlarini yetkazib berish hajmining oshishi respublikaning bolalar va ayollar trikotaj kiyimlari importini ko‘paytirgani bilan bog‘liq deb izohladi. 2020 yil 2019 yilgi vaziyatdan mana shunday farq qiladi.
"Bir tomondan, pandemiya Qozog‘istonda o‘zbek ishlab chiqaruvchilarining ayrim toifadagi kiyimlariga bo‘lgan talabning pasayishiga olib keldi. Boshqa tomondan, jismoniy hajmlarning o‘sishi eksport/importni diversifikatsiya qilish va iste’mol imtiyozlarini arzon mahsulotlar foydasiga o‘zgartirish bilan bog‘liq. Ta’kidlash joizki, to‘qimachilik mahsulotlarining muayyan qismi ijtimoiy tizim ehtiyojlari uchun sotib olinishi mumkin", - deydi Ruslan Abaturov.
Ekspertning aytishicha, 2020 yilda ayniqsa, uning birinchi yarmida, pandemiya sharoitida butun dunyoda iste’molchilarining kiyim-kechakka bo‘lgan talabi pasayishi qayd etilgan. Ammo shifoxonalar himoya niqoblarini ham, kiyimlarini ham, ko‘rpa-to‘shaklarini ham katta miqdorda sotib olishni boshladi. Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi ekspertining so‘zlariga ko‘ra, bojxona statistikasi ushbu toifadagi kiyim-kechak va to‘qimachilik mahsulotlarini, shu jumladan tibbiy va ijtimoiy xizmatlarni import qilishni o‘z ichiga oladi. Bu tabiiy va iqtisodiy eksport / importning belgilangan nisbatlarini buzishi va aholining kiyim-kechak talabi qanday o‘zgarganligini to‘liq aks ettirmasligi mumkin
Ruslan Abaturovning fikriga ko‘ra, O‘zbekiston yengil sanoati o‘tgan yillarda amalga oshirilgan islohotlar tufayli tanglik inqirozidan muvaffaqiyatli chiqib ketdi.
"Bu o‘tgan yilning birinchi choragida to‘qimachilik mahsulotlari ishlab chiqarish 14,8 foizga, tikuvchilik - 11,1 foizga (2019 yilning shu davrida 1,3 foizga va 5,1 foizga) o‘sganidan aniq ko‘rinib turibdi. Ya’ni, 2020 yilga kelib sanoat, shu jumladan 2017-2019 yillarda qo‘llab-quvvatlanadigan chora-tadbirlar orqali mustahkamlanib, dinamik o‘sishga kirishdi. Pandemiyaga qadar bo‘lgan davrda O‘zbekistondagi mahalliy to‘qimachilik va tikuvchilik korxonalari imtiyoz va preferensiyalarga ega bo‘lishdi. Xususan, ular O‘zbekistonda ishlab chiqarilmaydigan xom ashyo yoki butlovchi buyumlarni olib kirishda foyda, mol-mulk, bojxona to‘lovlari bo‘yicha soliqlarni to‘lashdan ozod qilindi", - deya xulosa qildi Iqtisodiy tadqiqotlar markazi bosh ilmiy xodimi.
O‘zbekiston "Preferensiyalar bosh tizimi" (GSP+) bo‘yicha benefitsiar mamlakat maqomini olgani to‘g‘risida xabar qilingan edi. Bu Yevropa Ittifoqi mamlakatlari bozorida qisqartirilgan imtiyozlardan foydalanayotgan mahsulot segmentlari asosan to‘qimachilik va kiyim-kechak mahsulotlarini yetkazib berishda imkoniyat yaradi. Bu O‘zbekiston eksport tarkibining Markaziy Osiyo qo‘shnilariga qaraganda ancha xilma-xil ekanligini ko‘rsatadi.
GSP+ tizimi matolar, kiyim-kechak mahsulotlari kabi bir qator muhim eksport tovarlariga ta’riflar bekor qilinishi bois Yevropa Ittifoqi va O‘zbekiston o‘rtasidagi savdoni ko‘paytirish uchun qo‘shimcha imkoniyatlar taqdim etadi.
GSP+ tizimi mahsulot eksportini yiliga qariyb 300 million dollarga, 2025 yilga kelib esa 1,2 milliardgacha oshirish imkoniyatini yaratishi kutilmoqda.
Ruslan Abaturov Kursiv.kz uchun maxsus
Izoh qoldirish