Шанхай ҳамкорлик ташкилоти (ШҲТ) фаолиятининг устувор йўналишларидан бири бу савдо алоқаларини ривожлантиришдир. Ўзбекистоннинг ШҲТдаги асосий савдо шериклари қайси давлатлар эканлиги ҳақида иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар маркази (Марказ) материалида ўқинг.
ШҲТ мамлакатлари билан ташқи савдо Ўзбекистон ташқи иқтисодий фаолиятида муҳим ўрин тутади. Хусусан, Россия, Хитой ва Марказий Осиё мамлакатлари Ўзбекистоннинг асосий савдо-иқтисодий ҳамкорлари қаторига киради.
Сўнгги 5 йил ичида Ўзбекистоннинг ШҲТ мамлакатлари билан айланмаси 1,7 баробар, экспорт 1,2 баробар, импорт 2 баробар ошди. Шу билан бирга, ШҲТ мамлакатлари билан товар айланмасининг мамлакатнинг умумий ташқи савдо айланмасидаги улуши ҳам 47,2% дан 50,2% гача ўсди.
2021 йилда ШҲТ мамлакатлари билан товар айланмаси 24 фоизга ўсди ва 21,2 миллиард долларни, экспорт 29 фоизга ўсиб, 7,2 миллиард долларни ва импорт 21 фоизга ўсиб, 13,9 миллиард долларни ташкил этди.
2021 йилда Ўзбекистон умумий ташқи савдо айланмасининг 50,2 фоизи, экспортнинг 43,5 фоизи ва умумий импортнинг 54,5 фоизи ШҲТ мамлакатлари ҳиссасига тўғри келади.
ШҲТ мамлакатларининг экспортнинг умумий ҳажмидаги улуши (2021 йилда 4,1 миллиард олтиндан ташқари) 57,8 фоизга, товар айланмасининг умумий ҳажмида эса 55,6 фоизга ошади.
ШҲТ мамлакатлари билан ички савдо ҳажми доирасида Ўзбекистон айланмасининг энг катта улуши Россия - 35,7% ва Хитой – 35,2%, Қозоғистон – 18,5% ва Қирғизистон - 4,5%ни ташкил этади.
Экспорт бўйича энг катта улушлар аллақачон 5 мамлакатга тўғри келади: Хитой – 34,9%, Россия – 28,8%, Қозоғистон – 16,3%, Қирғизистон – 10,9%, Тожикистон – 6,9%. Импортнинг асосий ҳажми Россиядан – 39,3%, Хитойдан – 35,4% ва Қозоғистондан – 19,7%.
2022 йил январь-июль ойлари якунларига кўра, ўтган йилнинг шу даврига нисбатан Ўзбекистоннинг ШҲТ мамлакатлари билан айланмаси 25,3 фоизга ўсиб, 14,0 миллиард долларни ташкил этди, экспорт 24,4 фоизга ўсиб, 4,6 миллиард долларни, импорт 27,3 фоизга ўсиб, 9,4 миллиард долларни ташкил этди.
Бундай натижаларга асосан ШҲТ ҳудудида транзит салоҳиятини ривожлантириш, ШҲТга аъзо давлатлар ҳудудлари бўйлаб транспортни бошқариш бўйича келишилган тизимни ишлаб чиқиш орқали эришилди. Ушбу мураккаб ва капитални талаб қиладиган иш камида ўн йил давом этди.
Умуман олганда, ШҲТ Марказий ва Жанубий Осиё, Евроосиё, Шарқ мамлакатларини бирлаштиради, ШҲТ иштирокчилари сонини иқтисодиёти ривожланган бир қатор Араб давлатлари билан тўлдириш режалаштирилган, бу ШҲТни дунё аҳолисининг деярли ярми учун истиқболли майдонга айлантиради, бу ерда ўзаро манфаатли савдо-иқтисодий ҳамкорликни ривожлантириш учун қулай шароитлар яратилади.
Изоҳ қолдириш