Унинг сўзларига кўра, вазиятни ўрганмасдан ва содир бўлган воқеалар ҳолатини аниқламасдан, бу мавзу бўйича кўплаб нашр муаллифлари Чортоқ туманида кузатилган табиий ҳодисанинг (кучли шамол) оқибатларини ислоҳотларнинг "муваффақиятсизлиги" сифатида кўрсатишга ҳаракат қилишди.
Сизга мақоланинг тўлиқ версияси билан танишишингизни тавсия қиламиз.
- Бундан бир неча кун аввал ижтимоий тармоқларда Ўзбекистоннинг Наманган вилояти Чортоқ тумани "Баланд Адир" массивидаги "Ҳамид Олимжон" агрофирмаси ҳудудида қурилган иссиқхоналарнинг кучли шамол натижасида бузилиши мустақил ОАВларда тарқатилди.
Мақола муаллифлари ўз мақолаларида бу ҳолат гўё бутун Ўзбекистон қишлоқ хўжалигидаги мавжуд ҳақиқатларни "акс эттиради", деган фикрни билдирадилар, ҳукумат томонидан амалга оширилаётган қишлоқ хўжалиги ислоҳотларининг яроқсиз эканлигига ишора қилган.
Шуни таъкидлаш керакки, бундай танқидий мақолалар сўнгги беш йил ичида мамлакатимизда амалга оширилган сўз эркинлиги соҳасидаги ислоҳотларнинг натижаси ва ютуғидир – оммавий ахборот воситалари "тўртинчи ҳокимият" сифатида ўз вазифаларидан фойдаланиб, мамлакатнинг турли ҳудудларида содир бўлаётган воқеалар ҳақида хабар бериб, очиқ-ойдин эълон қилиб бормоқда.
Бундан ташқари, ижтимоий тармоқларда мақоланинг эълон қилиниши ва тарқатилиши ортидан Наманган вилояти маҳаллий ҳокимликлари, шунингдек, мутасадди идоралар матбуот хизматларининг ҳам зудлик билан муносабат билдиргани яхши янгилик.
Шундай қилиб, воқеа сабаблари ва оқибатларини санаб ўтган оммавий ахборот воситалари учун Чортоқ тумани ҳокимлигининг расмий мурожаати эълон қилинди. Бундан ташқари, Наманган вилояти Чортоқ тумани иссиқхона ва маҳаллий ҳокимликлар эгалари нашрдан олдин ҳам муносабат билдириб, муаммоларни бартараф этиш чораларини кўра бошлагани, хусусан, шикастланган иссиқхоналарни барпо этиш ишлари тезкорлик билан ташкил этилиб, мавжуд барча камчиликларни бартараф этиш бўйича зарур чора-тадбирларни амалга оширишга киришганини алоҳида таъкидлаш лозим.
Шу билан бирга шуни эътироф этиш керакки, нашр муаллифлари етарли даражада холис бўлмаган: умуман олганда, нашр табиатда тор субъектив ва кўпроқ "бир томонлама" характерга эга.
Менинг фикримча, муаллифларнинг фикрлари ва баёнотлари "бир томонлама". Вазиятни ўрганмасдан ва нима содир бўлганини охиригача ва тўғри аниқлай олмасдан, Чортоқ туманида табиий ҳодиса (кучли шамол) оқибатларини ислоҳотларнинг "муваффақиятсизлиги" сифатида тақдим этишга ва ишни бутун мамлакат амалиётига кенгайтиришга ҳаракат қилдилар.
Воқеа-ҳодисаларни ёритишга бундай "нохолис" ёндашув эса ташвиш ва надоматга сабаб бўла олмайди. Чунки бундай жарангдор ва нохолис нашрлар муаммоларни ҳал қилишга ёрдам бера олмайди, аксинча, фақат аудиторияни адаштириб, аҳоли ўртасида нохолис тасаввур ҳосил қилади.
Шу билан бирга, бу "Баланд Адир" массивининг аввалги 35 йил давомида ўта қаровсиз, "тушкун" ҳолатда бўлганлиги, географик ўрни ва қийин иқлим шароити ҳали ҳам ер, сув таъминоти ва қишлоқ хўжалик экинларини етиштиришда қийинчиликлар туғдираётгани ҳақида гап йўқ.
Аслида, у ер бутунлай бўш, ишлов берилмаган ва эгасиз эди. Яқин-яқингача эса бу ҳудуд мамлакатимизнинг иқтисодий жиҳатдан қолоқ ҳудудлари қаторига кириб, ишсизлар сони ва энг кўп камбағаллар сони бўйича етакчилик қилар эди.
Пандемия билан боғлиқ барча қийинчиликларга қарамай, иш ўринлари яратиш ва аҳоли бандлигини таъминлаш мақсадида 2020 йилда 1000 та (ҳар бири 0,02 гектар майдонга эга) кичик енгил қурилиш иссиқхоналари қурилиб, фойдаланишга топширилди.
Иссиқхоналар қурилишига 13,267,7 млн. сўм маблағ сарфланди. Уларнинг ярми меҳнат ва меҳнат муносабатлари вазирлигининг бандлик фондидан субсидия шаклида олинган маблағлардир.
Қурилган 1000 та кичик иссиқхоналардан 520 таси кам таъминланган оилаларга, 303 таси доимий иш жойисиз фуқароларга, 112 таси ишсиз ёшлар орасидан, 55 таси коронавирус пандемияси натижасида карантин чекловлари туфайли хорижий мамлакатларга ишга бора олмаган вақтинча ишсиз фуқароларга ва 10 таси ёш оилаларга берилди.
Иссиқхоналарда банд бўлган ишчиларга қулайлик яратиш мақсадида туман марказидан "Баланд Адир" массивигача бепул автобус хизмати очилди.
Иссиқхоналарни сув билан таъминлаш учун 6 та вертикал қудуқ (қудуқ) кесилиб ўрнатилди ва 870 та иссиқхонага полиетилен қувурлар ётқизилди. Чортоқ каналидан 3 км. узоқликда қувур ётқизилиб, қуввати 40 минг тонна бўлган сув омбори қурилиб ишга туширилди.
Наманган вилоят Гидрометеорология бошқармасининг хулосаси шу йилнинг 30 майдан 31 майга ўтар кечаси шамол тезлиги секундига 16 метрга етгани, 2 июнь куни эрталаб шамол секундига 17 метр тезликда кўтарилгани ҳақидаги маълумотни тасдиқлади. Чортоқ туманида чигитли шамол натижасида иссиқхоналарнинг 30-35 фоизи жиддий зарар кўрган.
Айни пайтда иссиқхоналарда кучли шамоллар таъсирини бартараф этиш мақсадида жадал таъмирлаш ишлари олиб борилмоқда. "Баланд Адир" массивида табиий офат оқибатлари ва зарарини бартараф этиш учун 300 дан ортиқ ишчи ёлланди.
Албатта, Ўзбекистонда қишлоқ хўжалигининг айрим соҳаларида ҳали ҳам тизимли муаммолар мавжудлигини инкор этиб бўлмайди.
Лекин, шу билан бирга, Ўзбекистоннинг бутун қишлоқ хўжалиги соҳасини ягона, алоҳида ҳолат бўйича баҳолаш хатодир.
Аввало шуни унутмаслик керакки, ҳозирги кунда Ўзбекистон қишлоқ хўжалиги кенг кўламли / мураккаб ислоҳотлар жараёнида. Шу билан бирга, бундай қисқа вақт ичида кўп нарсага эришилди.
Ўзбекистонда сўнгги йилларда экин майдонларидан самарали фойдаланиш, фермер, деҳқон хўжаликлари ва томорқа ер эгаларининг ҳуқуқ ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш, қишлоқ фуқаролари бандлиги ва фаровонлигини ошириш борасида тизимли ишлар амалга оширилди.
Сўнгги 5 йилни Ўзбекистон қишлоқ хўжалиги соҳасида мисли кўрилмаган кенг қамровли ислоҳотлар, жумладан, бозор механизмларини, илғор технологияларни жорий этиш ва Кластер ишлаб чиқариш тизимига ўтиш, энг муҳими – саноатнинг кейинги ривожланиши учун пойдевор бўлиб хизмат қиладиган институционал асос яратиш даври дейиш мумкин.
Ўзбекистонда қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришини ривожлантириш стратегик аҳамият касб этди.
Мамлакатимизда мева-сабзавот маҳсулотлари ишлаб чиқариш ва экспортини ошириш, ер ва сув ресурслари самарадорлигини ошириш, қишлоқ хўжалигида инновацион технологияларни жорий этиш чора-тадбирлари амалга оширилмоқда. Иссиқхоналар эса-иш ўринлари ва маҳсулотлар экспортининг асосий манбаларидан бири бўлиб ҳисобланади.
1-Жадвал. Ўзбекистонда қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари ишлаб чиқариш ҳажми динамикаси (млрд. сўм) сўм)
|
| 2000 | 2005 | 2010 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 |
| Қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари, млрд. сўм | 1387.2 | 5978.3 | 30856.7 | 99604.6 | 115599.2 | 148199.3 | 187425.6 | 216283.1 | 249754.5 |
| шу жумладан: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| экин ишлаб чиқариш | 696.8 | 3323.1 | 18119.0 | 55429.2 | 61755.1 | 83303.4 | 98406.4 | 108240.1 | 123556.0 |
| чорвачилик | 690.4 | 2655.2 | 12737.7 | 44175.4 | 53844.1 | 64895.9 | 89019.2 | 107432.5 | 126198.5 |
Манба: Ўзбекистон Республикаси Давлат статистика қўмитаси.
Умуман олганда, 2016-2020 йилларда ялпи қишлоқ хўжалиги маҳсулоти 2,1 мартага, аҳоли жон бошига – 1,9 мартага (2019 нархларда) ошди. Шу билан бирга, маҳсулот ишлаб чиқариш 2 баробар, чорвачилик ишлаб чиқариш – 2,3 баробар ошди (1-жадвал).
Ўзбекистон Республикаси Давлат статистика қўмитаси маълумотларига кўра, 2020 йилнинг январь-декабрь ойларида вилоятлар кесимида Самарқанд вилоятида қишлоқ хўжалиги, ўрмон хўжалиги ва балиқчилик маҳсулотларининг (33,629 млрд. сўмлик) салмоқли ҳажмлари қайд этилди. Андижон (27,117 миллиард сўм) ва Тошкент (25,815 млрд. сўм) вилоятларда, Сирдарё вилоятида эса (8,689 млрд сўм) Қорақалпоғистон Республикаси (10,444 млрд. сўм) ва Навоий (11,900 млрд сўм) минтақанинг паст ҳажмлари кузатилди.
Мақоланинг тўлиқ версиясига қуйидаги ҳавола орқали ўтинг
Нодира Қурбанбаева
Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар маркази
Изоҳ қолдириш