Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi 2023 yilning IV choragi uchun "Banklar faollik indeksini" hisoblab chiqdi, uning asosida banklar reytingi yangilandi. Indeks 28 ta tijorat banklari: 17 ta yirik va 11 ta kichik banklar uchun hisoblanadi.
Indeks 27 turdagi koeffitsiyentlarni guruhlash, taqqoslash va saralash asosida aniqlanadi. Tadqiqot har chorakda xususiy sektorning bank aktivlaridagi ulushini monitoring qilish, bank sektoridagi islohotlar va transformatsiya jarayonlarining samaradorligini baholash maqsadida o‘tkaziladi.
Indeksni hisoblashda moliyaviy vositachilik, moliyaviy ommaboplik, kapitalning yetarliligi, aktivlar sifati, boshqaruv samaradorligi, daromadlilik va likvidlik kabi ko‘rsatkichlardan foydalanilgan. Banklar ikki guruhga bo‘linadi — katta va kichik. Shu bilan birga, faqat Toshkent shahrida yoki viloyatlardan birida faoliyat yuritayotgan moliyaviy tashkilotlar kichik banklar guruhida baholanadi.
2023 yil 1 dekabr holatiga ko‘ra respublika bank tizimining aktivlari 631,4 trln. so‘mni tashkil etdi, bu o‘tgan yilga nisbatan 14% ga ko‘p; majburiyatlar 13%ga oshib, 539 trln. so‘mni, kreditlar qoldig‘i 22% o‘sib, 465,5 trln.so‘mni, omonatlar qoldig‘i esa o‘tgan yilgi 51%ga nisbatan 6%ga o‘sib, qariyb 230 trln. so‘mni tashkil etdi.
Yil davomida bank tizimidagi omonatlarning umumiy hajmida xorijiy valyutadagi omonatlarning ulushi 10 foiz punktga – 42,5% dan 31,8% gacha kamaydi. Foiz daromadlarining o‘sish sur’ati 5,4 foiz punktiga oshdi va 38% ni tashkil etdi, foizsiz daromad va sof foydaning o‘sishi o‘tgan yilga nisbatan sekinlashdi va mos ravishda 27% va 22%ni tashkil etdi.
Muammoli kreditlar ulushi kamaydi. 2023 yil 1 dekabr holatiga ko‘ra bank tizimidagi muammoli kreditlarning (90 kundan ortiq muddatga kechiktirilgan kreditlar) ulushi 17,6 trln.so‘mni, ularning umumiy kreditlar hajmidagi ulushi esa o‘tgan yilning shu davridagi 4 foizga nisbatan o‘rtacha 3,8 foizni tashkil etdi.
Shu bilan birga, davlat banklarida muammoli kreditlarning o‘rtacha ulushi 4,2%ni, xususiy banklarda esa 2,9%ni tashkil etdi. Davlat banklaridan muammoli kreditlarning eng yuqori ulushi “Biznesni rivojlantirish banki”da – 8,5% va “Xalq bank”da – 8,1%, xususiy banklar orasida “Oktobank”da - 84,6%, “Garant bank”da – 20,4% va “Madad invest bank”da – 13% qayd etildi.
“Aziya alyans bank” ikkinchi o‘rinni “Trast bank”ga boy berdi, bu bank ikki pog‘ona yo‘qotib, umumiy reytingda 4-o‘rinni egalladi.
17 ta yirik banklar orasida eng yuqori faollikni “Trast bank” ko‘rsatdi, u reytingda ikkinchi o‘rinni egallab, bir vaqtning o‘zida to‘rtta indeks bo‘yicha ko‘rsatkichlarni yaxshiladi: moliyaviy vositachilik va ommaboplik, boshqaruv sifati va likvidlilik.
"Kapitalbank" moliyaviy ommaboplik, boshqaruv sifati va daromad ko‘rsatkichlarini biroz yomonlashtirganiga qaramay, kapital yetarliligi va likvidlilik ko‘rsatkichlarini oshirib, yetakchilikni saqlab qoldi.
Umumiy reytingda uchta yirik bank – “Infinbank”, “Aloqa bank” va “Ipoteka bank” bir pog‘ona yuqoriga ko‘tarildi, yirik davlat banklari orasida “Milliy bank” umumiy reytingdagi o‘rnini sezilarli darajada yaxshiladi va 15-o‘rindan 13-o‘ringa ko‘tarildi.
Shu bilan birga, “Ipak yo‘li” va “Biznesni rivojlantirish banki”, shuningdek, “Xalq bank” reytingidagi pozitsiyasini biroz yomonlashtirdi.
Davlat ulushiga ega bo‘lgan yirik banklar orasida “Mikrokreditbank” – 11-o‘rin, “Agrobank” – 12-o‘rin, “O‘zsanoatqurilish bank” – 14-o‘rin, “Turon bank” – 16-o‘rin va “Asakabank” – 17-o‘rinni saqlanib qoldi.
Kichik banklar reytingidagi top-6 o‘zgarishsiz qoldi. “Davr bank” yetakchilik saqlab, “Ziraat bank” 2-pog‘onada mustahkamlandi, “Universal bank” va “TBC bank” mos ravishda uchinchi va to‘rtinchi o‘rinlarni egalladi.
Kichik banklar umumiy reytingida “Oktobank” birdaniga 3 punktga, “Garant bank” esa o‘z pozitsiyasini 1 punktga oshirgan bo‘lsa, “Madad invest bank” va “O‘zKDB bank” esa ikkitadan punkt yo‘qotdi.
Moliyaviy vositachilik indeksiga ko‘ra, 11 ta bank o‘z pozitsiyalarini yomonlashtirdi, yirik banklar orasida eng katta pasayish “Biznesni rivojlantirish bank”ida qayd etilgan bo‘lib, u 3 punktni yo‘qotdi va kichik banklar orasida – “Ziraat bank” – minus 5 pog‘onani yo‘qotdi.
Jami 9 ta bank o‘z kapital yetarliligi indeksini yomonlashtirdi, ulardan eng katta pasayish “Biznesni rivojlantirish banki” tomonidan minus 4 pog‘onani ko‘rsatdi.
Shu bilan birga, yana 12 bank kapital yetarliligi ko‘rsatkichlarini yaxshiladi. Shuningdek, yirik banklar orasida eng yuqori faollikni “Kapitalbank” va “Aloqa bank” mos ravishda 3 va 4 pog‘onani, kichik banklar orasida esa “Oktobank” ko‘rsatib, bu ko‘rsatkich 3 punktga oshdi.
Aktivlar sifati uchta yirik bankda sezilarli yomonlashdi – “Trast bank”, “Aziya alyans banki” minus 3 pog‘ona va “Biznesni rivojlantirish banki” ikki pog‘ona yo‘qotdi, kichik banklar orasida esa bu ko‘rsatkichning eng sezilarli pasayishi “Tenge bank”da minus 3 puntkga kuzatilmoqda.
Likvidlilik indeksini birdaniga 28 ta bankdan 10 tasi oshirdi. Yirik kredit tashkilotlari orasida eng katta faollik “Kapitalbank”, kichik kredit tashkilotlari orasida esa “Oktobank”bo‘ldi.
Bank-Moliya sohasini o‘rganish sektori tel: (78) 150 02 02 (441)
Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi
Jamoatchilik bilan aloqalar bo‘limi tel: (78) 150 02 02 (417
Izoh qoldirish