2024 yilda O‘zbekiston iqtisodiyoti barqaror o‘sish sur’atlarini namoyon etmoqda, yalpi ichki mahsulot (YaIM) hajmi 115 mlrd dollarga yetib, o‘tgan yilga nisbatan 6,5%ga oshdi.

2017–2024 yillar davomida mamlakat YaIM hajmi 1,55 barobarga oshdi. Bu ko‘rsatkich iqtisodiy islohotlarning barqarorligi va ishlab chiqarish salohiyatining ortib borayotganidan dalolat beradi. YaIMning o‘rtacha yillik o‘sish sur’ati 5,6%ni tashkil etdi, inflyasiya darajasi esa 9,8%gacha pasaydi.

2024 yilda O‘zbekistonning umumiy eksporti 19,7 mlrd dollarni tashkil etdi (o‘sish 2,7%). Asosiy eksport yo‘nalishlari quyidagicha: qimmatbaho metallar (38%), to‘qimachilik mahsulotlari (15%), meva-sabzavot mahsulotlari (8%), metall va metall buyumlari (9%), shuningdek, mashina va uskunalar (6%). Sanoat tarkibida qayta ishlash sohasi yetakchi o‘rinni egallab, umumiy hajmi 60 mlrd dollarni va sanoat ishlab chiqarishida 80,3% ulushni tashkil etmoqda. Eng rivojlangan tarmoqlar qatoriga metallurgiya (22%), mashinasozlik (16%), to‘qimachilik va charm-poyabzal (14%), oziq-ovqat (14%), neft-gaz (8%), qurilish materiallari (8%), energetika (7%) va kimyo (7%) sohalari kiradi.

2024 yilda Qozog‘iston iqtisodiyoti 4,8%ga o‘sib, YaIM 288,1 mlrd dollarni tashkil etdi.

2017–2024 yillar oralig‘ida Qozog‘iston YaIMi 1,3 barobarga oshdi, YaIMning o‘rtacha yillik o‘sish sur’ati 3,5%ga baholanmoqda, inflyasiya darajasi esa 8,6%gacha pasaydi.

2024 yilda Qozog‘iston eksporti 81,6 mlrd dollarni tashkil etdi (o‘sish 3,1%). Eksport tarkibida xom ashyo mahsulotlari 70%ni tashkil etadi: energiya manbalari — umumiy eksportning 52,5%i, qora va rangli metallar — 12%, uran — 5,6%. Iqtisodiyotda qayta ishlash sanoatining ulushi 46,6% bo‘lib, hajmi 52 mlrd dollarga teng.

Qozog‘iston sanoat tarkibida neft-gaz va ko‘mir tarmoqlari ustunlik qiladi (35%), shuningdek, metallurgiya sohasi 29%ni tashkil etadi. Mashinasozlik va oziq-ovqat sanoati har biri 9%dan, qurilish materiallari ishlab chiqarish — 6%, energetika esa 4%ni tashkil qiladi.

Tahlil natijalari shuni ko‘rsatadiki, so‘nggi yillarda O‘zbekiston yuqori iqtisodiy o‘sish sur’atlarini namoyon etmoqda, iqtisodiyotni tuzilmaviy yangilash va ishlab chiqarish bazasini kengaytirishni izchil davom ettirmoqda.

Investitsiya muhiti tahlili

O‘zbekiston. 2024 yilda asosiy kapitalga yo‘naltirilgan investitsiyalar hajmi 27,6% ga oshib, 39 mlrd dollarga yetdi, bu esa YaIMning 33,9%ni tashkil etdi. Investitsiyalar ishlab chiqarish quvvatlari va infratuzilmani rivojlantirishga xizmat qildi. Asosiy investitsiya yo‘nalishlari quyidagilar bo‘ldi: qayta ishlash sanoati (29%), energetika (14%), qazib olish sanoati (13%), ko‘chmas mulk bilan bog‘liq operatsiyalar (8,6%) va qishloq xo‘jaligi (6,6%).

O‘zbekistonning tashqi qarzi 60 mlrd dollarni (YaIMning 52%ini) tashkil etdi, shundan 32,5 mlrd dollari tashqi davlat qarzi hissasiga to‘g‘ri keladi. Shu bilan birga, mamlakat yuqori darajadagi toza oltin-valyuta zaxiralarini saqlab qoldi — 41,2 mlrd dollar (YaIMning 36%i), bu esa makroiqtisodiy barqarorlikni ta’minladi hamda qisqa muddatli majburiyatlarni qoplash uchun yetarli likvidlik yaratdi.

Qozog‘iston. 2024 yilda asosiy kapitalga kiritilgan investitsiyalar hajmi 7,5%ga oshib, 41 mlrd dollarga yetdi (YaIMning 14,2%i). Investitsiyalar tarkibida qazib olish sanoati — 19%, ko‘chmas mulk bilan bog‘liq operatsiyalar — 19%, transport sohasi — 18%, qayta ishlash sanoati — 11%, ta’lim sohasi — 5,7%ni tashkil etdi.

Qozog‘istonning oltin-valyuta zaxiralari 45 mlrd dollarni (YaIMning 15,6%i) tashkil etdi, tashqi qarzi esa 165 mlrd dollarga (YaIMning 57%i) yetdi. Shundan 15,2 mlrd dollari davlat qarzi hissasiga to‘g‘ri keladi.

Tahlil shuni ko‘rsatadiki, O‘zbekiston YaIMga nisbatan investitsiya faolligini yuqori darajada namoyon etdi va qayta ishlash sanoati hamda energetikaga yo‘naltirilgan sarmoyalarni sezilarli oshirdi. Bu o‘zgarishlar iqtisodiyot tuzilmasining yanada muvozanatli va barqaror bo‘lishiga xizmat qildi.

Tarmoqlar va xizmatlar ko‘rsatkichlari tahlili

Qurilish sohasi

2024 yilda O‘zbekistonning qurilish sektori barqaror o‘sishni davom ettirdi. Jami foydalanishga topshirilgan uy-joy maydoni 14,8 mln m² ni tashkil etdi, bu o‘tgan yilga nisbatan 8,8% ko‘pdir. Ushbu ko‘rsatkichning 10 mln m² qismi qishloq hududlariga to‘g‘ri keladi. 2017–2024 yillar davomida uy-joy qurilishi hajmi 2,1 barobarga oshdi, bu esa uy-joy qurilishi bo‘yicha yirik davlat dasturlari va ipoteka kreditlashni kengaytirish natijasidir.

Qozog‘istonda esa foydalanishga topshirilgan uy-joy hajmi 19 mln m² ni tashkil etdi, bu o‘tgan yilga nisbatan 13,1% ko‘p. Ushbu ko‘rsatkichning 3,9 mln m² qismi qishloq hududlarida qurilgan. 2017–2024 yillarda o‘sish 2,1 barobarni tashkil etgan bo‘lsa-da, qishloq hududlarining ulushi past darajada qolmoqda.

Qishloq xo‘jaligi

2024 yilda O‘zbekiston qishloq xo‘jaligi sohasida 3%lik o‘sish qayd etildi. Sektorning YaIMdagi ulushi 18,3%ni tashkil etdi. Meva-sabzavot ekinlari hosildorligi har gektariga 238 sentner (12 mln tonna), don ekinlarining hosildorligi 155 sentner (1,7 mln tonna), paxtaning hosildorligi esa 203 sentner (3,7 mln tonna) bo‘ldi. Don mahsulotlarining umumiy ishlab chiqarilishi 8,1 mln tonna, paxta hosili esa 3,7 mln tonnani tashkil etdi.

Qozog‘istonda agrar sektor o‘sishi 3,9%ni tashkil etdi, uning YaIMdagi ulushi ham 3,9%ga teng. Don ekinlari hosildorligi har gektariga 284 sentner (3,8 mln tonna), meva-sabzavot ekinlariniki 219 sentner (2,6 mln tonna), paxtaniki 62 sentner (56,3 mln tonna), kungaboqarniki esa 28,3 sentner (0,3 mln tonna) bo‘ldi.

Xizmatlar sohasi

2024 yilda O‘zbekistonda xizmatlar sohasi iqtisodiyot o‘sishining asosiy drayverlaridan biriga aylandi. Qo‘shilgan qiymat 7,7%ga oshdi, sektorning YaIMdagi ulushi esa 45,2%ni tashkil etdi. Xizmatlar sohasi bandlik, innovatsiyalar va investitsiyalarning muhim manbaiga aylanib, ayniqsa savdo, transport, turizm va raqamli texnologiyalar yo‘nalishlarida jadal rivojlandi. Kichik va o‘rta biznesning faol o‘sishi ichki bozorni kengaytirishga va aholi turmush darajasini oshirishga xizmat qildi.

Qozog‘istonda xizmatlar sohasida qo‘shilgan qiymat 4,7%ga o‘sdi, sektorning YaIMdagi ulushi esa 58,3%ni tashkil etdi. Asosiy e’tibor moliyaviy, logistik va telekommunikatsiya xizmatlariga qaratilgan.

Umuman olganda, keltirilgan ma’lumotlar har ikki mamlakatda ham iqtisodiyotning barqaror va izchil rivojlanayotganini ko‘rsatadi. O‘zbekiston va Qozog‘iston iqtisodiyotni modernizatsiya qilish, sanoat, infratuzilma va inson kapitaliga investitsiyalarni oshirishni davom ettirmoqda. Shu bilan birga, hududlarni rivojlantirish, qishloq xo‘jaligi va xizmatlar sohasiga e’tibor kuchaymoqda. Bu aholi farovonligini oshirishga va mamlakatlarning uzoq muddatli barqaror rivojlanishi uchun mustahkam asos yaratishga xizmat qilmoqda.

Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markaz

Jamoatchilik bilan aloqalar bo‘limi