2017-2024 yillar davomida O‘zbekistonda bank tizimini yanada rivojlantirish maqsadida qator islohotlar amalga oshirildi. Jumladan, valyuta bozori liberalizatsiyasi, Markaziy bank tomonidan inflyasion targetlash rejimiga o‘tilishi, pul muomalasi va to‘lov tizimidagi o‘zgarishlar, davlat banklarini transformatsiya qilish va xususiylashtirish jarayonlari amalga oshirilmoqda.
2025 yilgacha qator davlat banklarining xususiylashtirilishi rejalashtirilgan. 2024 yil yakunlariga ko‘ra mamlakatimizda 36 ta tijorat banki faoliyat yuritadi va shundan 9 tasida davlat ulushi mavjud.
2017-2024 yillarda bank tizimi aktivlari 4,6 baravarga, majburiyatlari 4,5 baravarga o‘sdi. Bank tizimi aktivlari 2024 yil yakunlariga ko‘ra 769 trln so‘mni (2017 yil – 167 trln so‘m) tashkil etdi va YaIMga nisbati 52,9%gacha (2016 yil – 42,3%) o‘sdi. Bank tizimi majburiyatlari 2017 yildagi 145,9 trln so‘mdan 2024 yilda 654,5 trln so‘mga yetdi. Bank tizimi jami kapitali o‘tgan 8 yil davomida 5,5 baravar o‘sib, 2024 yil yakunlariga ko‘ra 114,8 trln.so‘mni tashkil etdi.
So‘nggi 8 yillikda tijorat banklariga depozit qo‘yilmalari hamda aholi va iqtisodiyotni kreditlash hajmlari keskin o‘sdi. Bank tizimida jami depozit qo‘yilmalari qoldig‘i 2017 yil yakunida 59,6 trln so‘mni tashkil etgan bo‘lsa, 2024 yil yakuniga kelib 308,7 trln so‘mga yetdi yoki 5,2 baravar o‘sdi. Jami depozit qo‘yilmalarining qariyb yarmi (49,9%) xususiy banklarga tegishli. Bank tizimi tomonidan iqtisodiyotga taqdim etilgan jami kreditlar qoldig‘i hisobot davrida 4,8 baravar o‘sib, 2024 yilda 533,1 trln so‘mga yetdi. Kreditlarning depozit qo‘yilmalariga nisbati xususiy banklarda 108%, davlat banklarida 237 foizni tashkil etdi.
Ajratilayotgan kreditlar iqtisodiyotning barcha tarmoqlari kesimida so‘nggi yillarda keskin kengayib borish tendensiyasiga ega bo‘ldi. Xususan, qishloq xo‘jaligiga ajratilgan kreditlar qoldig‘i 10,7 baravarga, ulgurji va chakana savdoda 7,3 baravarga, qurilish sohasida 3,8 baravarga, sanoatda 3,4 baravarga, transport va aloqa xizmatlari sohasida 2 baravarga oshdi.
Jismoniy shaxslarga turli maqsadlarda ajratilgan kredit liniyalarida ham keskin o‘sish kuzatildi. 2017 yil yakunida jismoniy shaxslarga ajratilgan kreditlar qoldig‘i 13,6 trln so‘mni, 2023 yil yakunida 177,5 trln so‘mni tashkil etib, so‘nggi 8 yillikda 13,1 baravarga oshdi. Aholiga ajratilgan kreditlar tarkibida ta’lim kreditlari 20,2 baravar, ipoteka kreditlari 1,9 baravar va tadbirkorlik uchun ajratilgan kreditlar 1,7 baravar o‘sish qayd etgan.
Amalga oshirilgan qator tarkibiy islohotlar natijasida aholining bank xizmatlari bilan qamrab olish darajasi kengaydi. Mamlakatimizda moliyaviy xizmatlarning yillik hajmi 2017 yilda 14,9 trln so‘mdan (YaIMdagi ulushi 6%) 2024 yil yakunida 134,9 trln so‘mgacha (9%), 9,1 baravar o‘sish qayd etdi. 2024 yil yakunlariga ko‘ra, kredit tashkilotlari 229 tani (2017 yil 104 ta), masofaviy bank xizmatlaridan foydalanuvchilar soni 52,4 mln kishini (4,5 mln kishi), chiqarilgan bank plastik kartalari soni 53,5 mln donani (19,2 mln. dona), bankomat va infokiosklar soni 29 909 tani (5 632 ta) tashkil etgan.
Izoh qoldirish