Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар маркази (CERR) жорий йилнинг март ойида келгуси уч ой ичида ўз бизнесини ривожлантириш истиқболларини қандай баҳолашларини билиш учун республика бўйлаб 1000 га яқин корхоналар билан суҳбат ўтказди.
Корхоналарни ўрганиш икки йўналишда олиб борилди: бизнеснинг ҳозирги ҳолатини сифатли баҳолаш ва тадбиркорларнинг кейинги 3 ой ичида ўз бизнесларини ривожлантириш истиқболларига бўлган умидлари.
Ишбилармонлик муҳитининг жамланган кўрсаткичи жорий йилнинг февраль ойига нисбатан 5 поғона ўсди ва 65 баллни ташкил этди, бу мамлакатдаги ишбилармонлик муҳитининг ҳолатини ижобий деб баҳолайди. Бу кўрсаткич ўтган йилнинг апрелидаги инқироз даврига нисбатан 2 баравар юқори.
Тармоқ контекстида, қишлоқ хўжалиги соҳасидаги ишбилармонлик муҳитининг кўрсаткичи 13 пунктга ўсди ва 81 пунктни ташкил этди, хизматлар ўтган ойга нисбатан 1 пунктга бироз пасайганлигини кўрсатди ва март ойида 58 пунктни ташкил этди, қурилиш ва саноат 2 пунктга ўсди ва мос равишда 67 ва 54 пунктни ташкил этди.
Жамланган ишбилармонлик муҳити кўрсаткичининг ўсиши қуйидаги таркибий қисмларининг ўсиши билан боғлиқ:
Март ойида бизнеснинг ҳозирги ҳолати кўрсаткичи 3 пунктга ўсди ва мос равишда 47 пунктни ташкил этди, бу эса ўз навбатида тадбиркорларнинг бизнеснинг ҳозирги ҳолатига нисбатан ижобий фикрларини тавсифлайди.
Ўз бизнесининг ҳозирги ҳолатини яхши деб қайд этган респондентларнинг улуши бир хил даражада (41%) қолди. 40% корхоналарда товар/хизматларга бўлган талаб яхшиланган (февраль ойида 37%), ходимлар сони эса корхоналарнинг 28% да (февраль ойида 20%) ошган.
Тадбиркорларнинг қишлоқ хўжалиги соҳасида ўз бизнесининг ҳозирги ҳолатига нисбатан фикри февраль ойидаги 50 пунктдан март ойидаги 70 пунктгача сезиларли даражада яхшиланди.
Ўтган ойда саноатда бир оз пасайиш қайд этилди-38 пункт (февралда 39 пункт), қурилиш-42 пункт (февралда 45 пункт) ва хизмат кўрсатиш соҳасида – 36 пункт (февралда 43 пункт).
Хизмат вакиллари бизнеснинг ёмон ҳолатини товар ва хизматларга бўлган талабнинг камайиши (21%) ва кредитларни тўлашдаги қийинчиликлар (21%) билан боғлашган.
Жорий йилнинг март ойида бизнесни ривожлантириш истиқболларини кутиш кўрсаткичи 6 пунктга ўсди ва мос равишда 83 пунктни ташкил этди, бу тадбиркорларнинг кейинги 3 ой давомида ўз бизнесини ривожлантириш истиқболлари ва тахминлари ҳақида умидларини оптимистик сифатида акс эттиради.
Респондентларнинг 83% уларнинг бизнес истиқболлари яхшиланади, деб тахмин қилишган (февраль ойида, 79%). Товар ва хизматларга бўлган талаб яхшиланишини кутаётган тадбиркорлар сони ўтган ойдаги каби 73% ни ташкил этди.
Бизнеснинг ҳозирги ҳолатидан фарқли ўлароқ, барча соҳа вакиллари оптимистик тахминларга эга:
Корхоналарнинг аксарият вакиллари ўз бизнесини янада қўллаб-қувватлаш зарурлигини таъкидладилар. Тадбиркорларни ташвишга солаётган муаммолар қаторига кредит маблағлари билан таъминлаш, ер участкалари ажратиш, солиқ ставкаларини пасайтириш ва кредитлар бўйича фоиз ставкаларини пасайтириш киради.
Умуман олганда, жорий вазият ва тахминлар ўртасидаги муносабатлар тадбиркорларнинг ҳисоб-китобларига кўра, иқтисодиётни ривожлантиришда ижобий тенденция кейинги 3 ой давом этади.
Тадқиқот натижалари коронавирус пандемияси ва салбий табиий ҳодисалар билан боғлиқ оқибатлардан иқтисодиётни изчил тиклашни кўрсатмоқда, бу эса корхоналарни ўз вақтида қўллаб-қувватлаш бўйича амалга оширилган чора-тадбирлар ва сўнгги йилларда ишбилармонлик муҳитини яхшилаш ва қулай ишбилармонлик муҳитини шакллантириш соҳасидаги ўзгаришлар билан боғлиқ.
Ферузбек Давлетов, Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар маркази
Изоҳ қолдириш