Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi (CERR) joriy yilning mart oyida kelgusi uch oy ichida o‘z biznesini rivojlantirish istiqbollarini qanday baholashlarini bilish uchun respublika bo‘ylab 1000 ga yaqin korxonalar bilan suhbat o‘tkazdi.
Korxonalarni o‘rganish ikki yo‘nalishda olib borildi: biznesning hozirgi holatini sifatli baholash va tadbirkorlarning keyingi 3 oy ichida o‘z bizneslarini rivojlantirish istiqbollariga bo‘lgan umidlari.
Ishbilarmonlik muhitining jamlangan ko‘rsatkichi joriy yilning fevral oyiga nisbatan 5 pog‘ona o‘sdi va 65 ballni tashkil etdi, bu mamlakatdagi ishbilarmonlik muhitining holatini ijobiy deb baholaydi. Bu ko‘rsatkich o‘tgan yilning aprelidagi inqiroz davriga nisbatan 2 baravar yuqori.
Tarmoq kontekstida, qishloq xo‘jaligi sohasidagi ishbilarmonlik muhitining ko‘rsatkichi 13 punktga o‘sdi va 81 punktni tashkil etdi, xizmatlar o‘tgan oyga nisbatan 1 punktga biroz pasayganligini ko‘rsatdi va mart oyida 58 punktni tashkil etdi, qurilish va sanoat 2 punktga o‘sdi va mos ravishda 67 va 54 punktni tashkil etdi.
Jamlangan ishbilarmonlik muhiti ko‘rsatkichining o‘sishi quyidagi tarkibiy qismlarining o‘sishi bilan bog‘liq:
Mart oyida biznesning hozirgi holati ko‘rsatkichi 3 punktga o‘sdi va mos ravishda 47 punktni tashkil etdi, bu esa o‘z navbatida tadbirkorlarning biznesning hozirgi holatiga nisbatan ijobiy fikrlarini tavsiflaydi.
O‘z biznesining hozirgi holatini yaxshi deb qayd etgan respondentlarning ulushi bir xil darajada (41%) qoldi. 40% korxonalarda tovar/xizmatlarga bo‘lgan talab yaxshilangan (fevral oyida 37%), xodimlar soni esa korxonalarning 28% da (fevral oyida 20%) oshgan.
Tadbirkorlarning qishloq xo‘jaligi sohasida o‘z biznesining hozirgi holatiga nisbatan fikri fevral oyidagi 50 punktdan mart oyidagi 70 punktgacha sezilarli darajada yaxshilandi.
O‘tgan oyda sanoatda bir oz pasayish qayd etildi-38 punkt (fevralda 39 punkt), qurilish-42 punkt (fevralda 45 punkt) va xizmat ko‘rsatish sohasida – 36 punkt (fevralda 43 punkt).
Xizmat vakillari biznesning yomon holatini tovar va xizmatlarga bo‘lgan talabning kamayishi (21%) va kreditlarni to‘lashdagi qiyinchiliklar (21%) bilan bog‘lashgan.
Joriy yilning mart oyida biznesni rivojlantirish istiqbollarini kutish ko‘rsatkichi 6 punktga o‘sdi va mos ravishda 83 punktni tashkil etdi, bu tadbirkorlarning keyingi 3 oy davomida o‘z biznesini rivojlantirish istiqbollari va taxminlari haqida umidlarini optimistik sifatida aks ettiradi.
Respondentlarning 83% ularning biznes istiqbollari yaxshilanadi, deb taxmin qilishgan (fevral oyida, 79%). Tovar va xizmatlarga bo‘lgan talab yaxshilanishini kutayotgan tadbirkorlar soni o‘tgan oydagi kabi 73% ni tashkil etdi.
Biznesning hozirgi holatidan farqli o‘laroq, barcha soha vakillari optimistik taxminlarga ega:
Korxonalarning aksariyat vakillari o‘z biznesini yanada qo‘llab-quvvatlash zarurligini ta’kidladilar. Tadbirkorlarni tashvishga solayotgan muammolar qatoriga kredit mablag‘lari bilan ta’minlash, yer uchastkalari ajratish, soliq stavkalarini pasaytirish va kreditlar bo‘yicha foiz stavkalarini pasaytirish kiradi.
Umuman olganda, joriy vaziyat va taxminlar o‘rtasidagi munosabatlar tadbirkorlarning hisob-kitoblariga ko‘ra, iqtisodiyotni rivojlantirishda ijobiy tendensiya keyingi 3 oy davom etadi.
Tadqiqot natijalari koronavirus pandemiyasi va salbiy tabiiy hodisalar bilan bog‘liq oqibatlardan iqtisodiyotni izchil tiklashni ko‘rsatmoqda, bu esa korxonalarni o‘z vaqtida qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha amalga oshirilgan chora-tadbirlar va so‘nggi yillarda ishbilarmonlik muhitini yaxshilash va qulay ishbilarmonlik muhitini shakllantirish sohasidagi o‘zgarishlar bilan bog‘liq.
Feruzbek Davletov, Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi
Izoh qoldirish