Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi (Markaz) direktori Obid Hakimov joriy yilning 29 may kuni Oksford universitetining fanlararo tadqiqot markazida (Queen Elizabeth House, London) O‘zbekistonning kambag‘allikni kamaytirish borasidagi yutuqlariga bag‘ishlangan taqdimot o‘tkazdi. Tadbir O‘zbekistonning Londondagi elchixonasi ko‘magida tashkil etildi.
Tadbirga Kambag‘allikka qarshi kurash va inson taraqqiyoti bo‘yicha Oksford tashabbusi (OPHI) direktori, professor Sabina Alkayr moderatorlik qildi, muhokamada – Musulmon jamiyatlari iqtisodiyoti bo‘yicha Globe fondi stipendiati va Oksford Islom tadqiqotlari markazining dotsenti Adil Malik ishtirok etdi.
O‘zbekistonning Buyuk Britaniyadagi elchisi Ravshan Usmonov tadbir ishtirokchilarini qutlar ekan, O‘zbekiston – Britaniya munosabatlari izchil rivojlanib borayotganini ta’kidlab, barcha sohalarda, jumladan, ilmiy-ta’lim va tadqiqot sohalarida ikki tomonlama hamkorlikni yanada mustahkamlash muhimligini ta’kidladi.
O‘z nutqi davomida Markaz direktori aholi turmush darajasini yaxshilashga qaratilgan tashabbuslarni taqdim etdi. Sifatli ta’lim olish imkoniyatlarini kengaytirish, qishloq joylarda infratuzilmani rivojlantirish, tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash va yangi ish o‘rinlari yaratish asosiy masalalardan biridir.
Ushbu chora-tadbirlar iqtisodiy, ijtimoiy va infratuzilma jihatlariga ta’sir ko‘rsatadigan kambag‘allik muammosini har tomonlama hal etishga qaratilgan. Ularning amalga oshirilishi O‘zbekistonda kambag‘allikni kamaytirishga sezilarli ijobiy ta’sir ko‘rsatdi.
Taqdim etilgan ma’lumotlarga ko‘ra, 2020 yil oxiriga kelib O‘zbekistonda qariyb 6 millionga yaqin kishi kambag‘allik chegarasidan pastda yashagan. Kambag‘allik muammolarini hal etishga qaratilgan transformatsiya dasturlari natijalarini baholar ekan, 2021 yil boshidan buyon O‘zbekistonda kambag‘allik darajasi 17 foizdan 11 foizga kamaygani qayd etildi. Bu 2 millionga yaqin odamni kambag‘allikdan chiqarishga yordam berdi.
Shunday tariqa, O‘zbekiston hukumatining kambag‘allikni kamaytirish borasidagi sa’y-harakatlari allaqachon aniq natijalar bermoqda. Biroq, ekspert ta’kidlaganidek, tashabbuslarning samaradorligini baholash uchun vaqt kerak bo‘ladi. Uzoq muddatli istiqbolda mamlakatda kambag‘allikni qisqartirishning aniq natijalari va dinamikasini monitoring qilish muhim ahamiyatga ega.
Markaz direktori “Mahallabay” tizimining ishga tushirilishini samarali siyosiy qarorlardan biri deb atadi, dastur doirasida 2022 yildan 2024 yilgacha 1 millionga yaqin oilaviy biznes loyihalari uchun mikrokreditlar berildi.
Xalqaro ekspertlarning ta’kidlashicha, umuman olganda, O‘zbekiston tomonidan taqdim etilgan tashabbuslar keng qamrovli va kambag‘allik bilan bog‘liq asosiy muammolarni hal etishga qaratilgan.
Markaz direktori islohotlarning keyingi bosqichiga o‘tar ekan, O‘zbekiston barqaror rivojlanish maqsadlariga erishishdagi taraqqiyotni jadallashtirish vositalaridan biri sifatida ko‘p o‘lchovli kambag‘allik konsepsiyasini rasman qabul qilinganligini ta’kidladi.
Ko‘p o‘lchovli kambag‘allik tushunchasi shuni anglatadiki, kambag‘allik nafaqat daromadning pastligi, balki ta’lim, sog‘liqni saqlash, infratuzilma va boshqa asosiy xizmatlardan yetarli darajada foydalana olmaslik bilan ham tavsiflanadi.
Seminar davomida kambag‘allikni qisqartirish sohasidagi fundamental ishlanmalar va amaliy ishlanmalar, shu jumladan Markaz tomonidan hisoblangan Ko‘p o‘lchovli kambag‘allik indeksi natijalari taqdim etildi.
Tadbir so‘ngida ishtirokchilar taqdim etilgan tadqiqotga katta qiziqish bildirishdi. Keng ko‘lamli empirik ma’lumotlarni har tomonlama tahlil qilish asosida Markaz tomonidan taklif qilingan uslubiy yondashuvlar va tavsiyalarga alohida e’tibor qaratildi.
Kambag‘allikka qarshi kurash va inson taraqqiyoti bo‘yicha Oksford tashabbusining direktori prof. Sabina Alkayr tadbir yakunlari bo‘yicha o‘z taassurotlari bilan o‘rtoqlashdi.
“Doktor Obid Hakimov tomonidan o‘tkazilgan seminar natijalari yuksak baho va ilmiy-ekspert hamjamiyatining chuqur e’tiboriga loyiq. Seminarning ochilishida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining kambag‘allikni qisqartirish masalalariga sodiqligi e’tirof etib o‘tildi, bu esa haqiqatda o‘ta ulkan, ammo shu bilan birga o‘zgarishlarning amaliyotga mos dasturini amalga oshirishga xizmat qildi.
Qayd etilganidek, tashabbusni amalga oshirish jarayonida mahalla darajada barcha zarur ko‘nikmalarga ega 9 mingdan ortiq xodimlar jalb etildi. Ushbu harakatchan mutaxassislar butun mamlakat bo‘ylab qishloq joylariga tarqatildi, bu esa ularning kambag‘allikka qarshi kurash jarayonida samarali ishtirok etishlariga imkon yaratdi. Bundan tashqari, ushbu tashabbusni amalga oshirishga xotin-qizlar, yoshlar va ijtimoiy soha xodimlari ham jalb etildi, bu esa jarayonning yuqori darajadagi muvofiqlashtirilganligi va maqsadga yo‘naltirilganligini ta’minladi.
Umuman olganda, taqdim etilgan puxta kadrlar ta’minoti va tizimli yondashuvni o‘zida birlashtirgan kompleks dastur O‘zbekiston rahbariyatining mamlakatdagi kambag‘allik muammosini tezkor tartibda va bardavom hal etishni maqsad qilganligidan dalolat beradi”, - dedi prof. Alkayr.
Chiqish davomida O‘zbekistonda kambag‘allikni qisqartirish bo‘yicha amalga oshirilayotgan dasturlarning moliyaviy jihatlari atroflicha ko‘rib chiqilib, bu mablag‘lar ushbu yo‘nalishga qanday yo‘naltirilganligi bayon qilindi.
“Natijalarni baholash bo‘yicha taqdim etilgan savollar amalga oshirilayotgan islohotlar muvaffaqiyatini belgilab berdi. Shu nuqtai nazardan, O‘zbekistonda kambag‘allikni o‘lchashning monetar va ko‘p mezonli ko‘rsatkichlari, shu jumladan, OPHI Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi bilan birgalikda ishlab chiqish bo‘yicha ishlash sharafiga muyassar bo‘lgan Ko‘p mezonli kambag‘allik indeksi, ko‘rib chiqildi,” - deya ta’kidladi prof. Sabina Alkayr.
Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi O‘zbekistonda Ko‘p mezonli kambag‘allik indeksini ishlab chiqish bo‘yicha olib borgan keng ko‘lamli tadqiqot haqida gapiradigan bo‘lsak, uning doirasida 1000 dan ziyod uy xo‘jaliklaridan ma’lumot to‘plandi, so‘ngra 4500 uy xo‘jaliklarida tajriba so‘rovi o‘tkazildi. Endi mamlakatdagi kambag‘allikni to‘qqizta mezon bo‘yicha har tomonlama o‘lchash uchun 16 000 uy xo‘jaligida milliy so‘rov o‘tkazilishi rejalashtirilgan.
Ekspertning so‘zlariga ko‘ra, olingan natijalar kambag‘allikning qishloq joylarda keng tarqalganligini ko‘rsatmoqda, shuningdek, uy xo‘jaliklari orasida sezilarli gender farqlarini ham aniqlashga imkon berdi.
Prof. Alkayr doktor Hakimov tomonidan taklif etilib, ayollarning huquq va erkinliklarini kengaytirishga sarmoya kiritish, shuningdek, tadbirkorlarni, ayniqsa, mahallalar darajasida qo‘llab-quvvatlash zarurligiga oid yondashuvni qo‘llab-quvvatladi. Har ikki jins vakillarining ehtiyojlarini qondirib, ayollar va yoshlarga maqsadli investitsiyalarni birlashtirgan ushbu yondashuv barqaror iqtisodiy o‘sish va kambag‘allikni qisqartirishga erishishga imkon beradi.
Kambag‘allikka qarshi kurash bo‘yicha ko‘plab mamlakatlar tajribasini o‘rgangan ekspertning so‘zlariga ko‘ra, O‘zbekistonda amalga oshirilayotgan yondashuv juda istiqbolli ko‘rinadi, bu esa “siyosiy izchillikning mavjudligi, shuningdek, fuqarolarni ham, yuqori malakali mutaxassislarni ham qamrab olgan “quyidan yuqoriga” strategiyasidan foydalanish bilan bog‘liq.. Bundan tashqari, jarayonni boshqaruv yondashuvi maqsadli ko‘rsatkichlarni sinchkovlik bilan o‘lchash va kambag‘allikni qisqartirish bo‘yicha yutuqlarni baholashga qaratilgan".
O‘z nutqini yakunlar ekan Kambag‘allikka qarshi kurash va inson taraqqiyoti bo‘yicha Oksford tashabbusining direktori OPHIning Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi bilan kambag‘allikni qisqartirish sohasida hamkorlik qilish imkoniyatidan mamnunligini bildirdi hamda 63 mamlakat va 20 dan ortiq xalqaro tashkilotlarni birlashtirgan Ko‘p mezonli kambag‘allik masalalari bo‘yicha tarmoqning (MPPN) yuqori darajadagi uchrashuvini joriy yilning avgust oyida Toshkentda o‘tkazish taklifi uchun minnatdorlik bildirdi. Uning so‘zlariga ko‘ra, bu ishtirokchilarning pandemiyadan keyingi birinchi bevosita uchrashuvi bo‘ladi.
Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi Jamoatchilik bilan aloqalar bo‘limi
Izoh qoldirish