Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi ekspertlari 2017-2023 yillarda O‘zbekistonda bank tizimining rivojlanish dinamikasiga doir ma’lumotlarni taqdim etdilar.
2017-2023 yillar davomida O‘zbekistonda bank tizimini yanada rivojlantirish maqsadida qator islohotlar amalga oshirildi. Jumladan, valyuta bozori liberilizatsiyasi, Markaziy bank tomonidan inflyasion targetlash rejimiga o‘tilishi, pul muomalasi va to‘lov tizimidagi o‘zgarishlar, davlat banklarini transformatsiya qilish va xususiylashtirish jarayonlari amalga oshirilmoqda.
2025 yilgacha qator davlat banklarining xususiylashtirilishi rejalashtirilgan. 2023 yil yakunlariga ko‘ra mamlakatimizda 35 ta tijorat banki faoliyat yuritadi va shundan 10 tasida davlat ulushi mavjud.
2017-2023 yillarda bank tizimi aktivlari 3,9 baravarga, majburiyatlari 3,8 baravarga o‘sdi. Bank tizimi aktivlari 2023 yil yakunlariga ko‘ra 652 trln so‘mni (2017 yil – 167 trln so‘m) tashkil etdi va YaIMga nisbati 54,7%gacha (2016 yil – 42,3%) o‘sdi. Bank tizimi majburiyatlari 2017 yildagi 145,9 trln so‘mdan 2023 yilda 555,1 trln so‘mga yetdi. Bank tizimi jami kapitali o‘tgan 7 yil davomida 4,7 baravar o‘sib, 2023 yil yakunlariga ko‘ra 97,1 trln.so‘mni tashkil etdi.
So‘nggi 7 yillikda tijorat banklariga depozit qo‘yilmalari hamda aholi va iqtisodiyotni kreditlash hajmlari keskin o‘sdi. Bank tizimida jami depozit qo‘yilmalari qoldig‘i 2017 yil yakunida 59,6 trln so‘mni tashkil etgan bo‘lsa, 2023 yil yakuniga kelib 241,7 trln so‘mga yetdi yoki 4,1 baravar o‘sdi. Jami depozit qo‘yilmalarining 49% xususiy banklarga tegishli. Bank tizimi tomonidan iqtisodiyotga taqdim etilgan jami kreditlar qoldig‘i hisobot davrida 4,3 baravar o‘sib, 2023 yilda 471,4 trln so‘mga yetdi. Kreditlarning depozit qo‘yilmalariga nisbati xususiy banklarda 118%, davlat banklarida 268 foizni tashkil etdi.
Ajratilayotgan kreditlar iqtisodiyotning barcha tarmoqlari kesimida so‘nggi yillarda keskin kengayib borish tendensiyasiga ega bo‘ldi. Xususan, qishloq xo‘jaligiga ajratilgan kreditlar qoldig‘i 10,1 baravarga, ulgurji va chakana savdoda 6,3 baravarga, qurilish sohasida 3,6 baravarga, sanoatda 3,1 baravarga, transport va aloqa xizmatlari sohasida 2,1 baravarga oshdi.
Jismoniy shaxslarga turli maqsadlarda ajratilgan kredit liniyalarida ham keskin o‘sish kuzatildi. 2017 yil yakunida jismoniy shaxslarga ajratilgan kreditlar qoldig‘i 13,6 trln so‘mni, 2023 yil yakunida 148,6 trln so‘mni tashkil etib, so‘nggi 6 yillikda 10,9 baravarga oshdi. Aholiga ajratilgan kreditlar tarkibida ta’lim kreditlari 16,3 baravar, ipoteka kreditlari 1,6 baravar va tadbirkorlik uchun ajratilgan kreditlar 1,5 baravar o‘sish qayd etgan.
Amalga oshirilgan qator tarkibiy islohotlar natijasida aholining bank xizmatlari bilan qamrab olish darajasi kengaydi. Mamlakatimizda moliyaviy xizmatlarning yillik xajmi 2017 yilda 14,9 trln so‘mdan (YaIMdagi ulushi 6%) 2023 yil yakunida 107,3 trln so‘mgacha (9%), 7,2 baravar o‘sish qayd etdi. 2023 yil yakunlariga ko‘ra, kredit tashkilotlari 204 tani (2017 yil 104 ta), masofaviy bank xizmatlaridan foydalanuvchilar soni 44,1 mln kishini (4,5 mln kishi), chiqarilgan bank plastik kartalari soni 46,2 mln donani (19,2 mln. dona), bankomat va infokioskalar soni 26 655 tani (5 632 ta) tashkil etgan.
Izoh qoldirish