BMT Bosh Assambleyasining 80-sessiyasi doirasida O‘zbekistonning kambag‘allikni qisqartirish tajribasi yuqori baholandi

Uchrashuvda xalqaro tashkilotlar va ekspertlar O‘zbekistonning kambag‘allikni qisqartirish va islohotlar tajribasini yuqori baholadilar. Ta’kidlanishicha, so‘nggi yillarda mamlakat salmoqli natijalarga erishdi: kambag‘allik darajasi deyarli uch baravarga kamaydi, 7,5 million kishi kambag‘allik holatidan chiqdi hamda kambag‘allikni ko‘p qirrali baholashning milliy metodologiyasi joriy etildi.

Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi direktori, Prezident maslahatchisining o‘rinbosari Obid Haqimov O‘zbekistonning moliyaviy va ko‘p o‘lchovli kambag‘allikka qarshi kurash yo‘nalishidagi natijalarini taqdim etdi. Uning ta’kidlashicha, milliy siyosatning asosiy ustuvor yo‘nalishi aholi farovonligini oshirishga qaratilgan manzilli ijtimoiy dasturlar va keng qamrovli islohotlar orqali inson kapitali rivojini ta’minlashdan iborat.

O‘zbekiston rahbari ta’kidlaganidek, «infratuzilmani yaxshilash va hududlarda aholi hayoti uchun qulay shart-sharoitlar yaratish ko‘p o‘lchovli kambag‘allikni qisqartirishda muhim qadam bo‘ldi».

Shu maqsadda bugungi kunda qiyin sharoitga ega hududlarda, 3,5 milliondan ortiq aholi yashaydigan joylarda infratuzilmani yaxshilash ishlari faol amalga oshirilmoqda. Faqatgina joriy yilning o‘zida 470 ming xonadonning yordamchi yerlari suv bilan ta’minlandi, 790 ming xonadonda esa elektr ta’minoti yaxshilandi.

Kelasi yilda infratuzilmani rivojlantirish, ish o‘rinlari yaratish va tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash uchun yana 400 million dollar yo‘naltirilishi rejalashtirilgan. Shuningdek, ichimlik suvi tarmoqlari, kanalizatsiya, yo‘llar, maktab va bolalar bog‘chalari qurilishiga qiymati 1,3 milliard dollarlik loyihalar amalga oshiriladi. Har yili kam ta’minlangan oilalarga ipoteka subsidiyalari taqdim etiladi.

O‘zbekiston bilan bir qatorda Ruanda, Kosta-Rika, Meksika, Chili, Gvatemala, Indoneziya va yana bir qator davlat vakillari ham o‘z amaliy va ilmiy natijalari bilan o‘rtoqlashdilar. Mutaxassislar chiqishlarida ta’lim va sog‘liqni saqlashga kengroq imkoniyat yaratish, xotin-qizlar huquqlarini himoya qilish, raqamli texnologiyalarni joriy etish va ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirish masalalariga alohida e’tibor qaratdilar.

Afrika ittifoqi (AUDA-NEPAD) nomidan Barfolomyu Armax ta’kidlashicha, bugun 500 milliondan ortiq afrikaliklar ko‘p qirrali kambag‘allik sharoitida yashamoqda. Shu bilan birga, hozirgi kunda ijobiy misollar ham mavjud — Hindiston, Efiopiya va Gana tajribalari shular jumlasidandir. Asosiy vositalar sifatida esa bazaviy xizmatlarga yo‘naltirilgan investitsiyalar, kompleks yondashuv hamda ko‘p o‘lchovli kambag‘allik indeksi (MPI)ni milliy byudjetlarga integratsiya qilish qayd etildi.

BMTning Iqtisodiy va ijtimoiy masalalar departamenti (UNDESA) bosh kotibi o‘rinbosari Byorg Sandker ta’kidlaganidek, ko‘p o‘lchovli kambag‘allik indeksi (MPI) yashirin muammolarni, ayniqsa, bolalar va nizoli hududlardagi aholi orasidagi zaifliklarni aniqlash imkonini beradi. U «Beyond GDP» tashabbusining ahamiyati va Qatarda o‘tkazilishi rejalashtirilayotgan Ikkinchi Jahon ijtimoiy rivojlanish sammitiga tayyorgarlik jarayonlarini alohida ta’kidladi.

ESKATO ijroiya kotibi o‘rinbosari Lin Yanning ta’kidlashicha, Osiyo-Tinch okeani mintaqasi kambag‘allikni qisqartirishda muayyan yutuqlarga erishgan, biroq hali ham BRM-1 maqsadlariga erishish yo‘lidan chetda qolmoqda. Shu munosabat bilan ESCAP zaif toifalarni aniqlash uchun raqamli platformalarni rivojlantirmoqda hamda 2026 yilga mo‘ljallangan «Social Outlook» mintaqaviy hisobotini tayyorlamoqda.

Gvatemala ijtimoiy siyosat vaziri o‘rinbosari Klaudiya Valensuela xavotirli ma’lumotlarni taqdim etdi: MPI-2024 ko‘rsatkichlariga ko‘ra, mamlakat aholisining yarmidan ko‘pi (57,7%) kambag‘allik sharoitida yashaydi. Bu holat ayniqsa, qishloq joylarda va mayya xalqlari orasida yaqqol ko‘zga tashlanadi. Dasturlarni manzilli yo‘naltirish maqsadida xonadonlar ijtimoiy reyestri yaratilgan. Shu bilan birga, «Mano a Mano» strategiyasi aniq kamchiliklarni bartaraf etishga qaratilgan bo‘lib, u idoralararo hamkorlik asosida amalga oshirilmoqda.

Meksika Milliy statistika va geografiya tizimi koordinatori Klaudiya Maldonado ta’kidlab o‘tdi: dunyoda birinchi bo‘lib rasmiy ko‘p o‘lchovli kambag‘allik indeksini joriy etgan mamlakat aynan Meksika bo‘lgan. 2016–2024 yillar davomida ushbu ko‘rsatkich 43,2% dan 29,6% ga tushgan. Shunga qaramay, sog‘liqni saqlash xizmatlaridan foydalanish imkoniyati bilan bog‘liq muammolar saqlanib qolmoqda va 7 million kishi hali ham og‘ir kambag‘allik sharoitida yashamoqda.

Chili Ijtimoiy rivojlanish vazirligi kotib o‘rinbosari Matias Kosinya ma’lum qilishicha, 2009–2022 yillar oralig‘ida mamlakatda ko‘p o‘lchovli kambag‘allik indeksi (MPI) bo‘yicha kambag‘allik darajasi deyarli ikki barobarga kamaygan. Shu bilan birga, indeks bo‘yicha kambag‘al deb topilgan aholining 80% dan ortig‘i daromad ko‘rsatkichiga ko‘ra kambag‘al sifatida tasniflanmaydi. MPI Chilida siyosiy muloqot va ijtimoiy islohotlarni baholash vositasiga aylangan. 2023–2024 yillarda esa indeksga yangi ko‘rsatkichlar — bandlik, raqamli xizmatlarga yetarli imkoniyat va xavfsizlik — qo‘shildi.

Zuzana Briksiova Shvidrovski, BMTning Afrika uchun Iqtisodiy komissiyasi (UNECA)da gender, kambag‘allik va ijtimoiy siyosat masalalari bo‘yicha direktor, o‘z xulosasini bildirdi: Afrika tajribasi shuni ko‘rsatadiki, cheklangan resurslarga ega mamlakatlarda ham kambag‘allikni qisqartirish mumkin, ammo nizolar va iqlim xavflari hali ham vaziyatni og‘irlashtirmoqda. U gender masalalariga sezgir yondashuv va kambag‘allikni qisqartirish siyosatiga iqlimiy kun tartibini integratsiya qilish zarurligini alohida ta’kidladi.

Xulosa sifatida, tadbir ko‘p o‘lchovli kambag‘allikka qarshi kurash xalqaro sa’y-harakatlarni birlashtirishni talab qilishini va muvaffaqiyatli tajribalar almashuvi Barqaror rivojlanish maqsadlariga erishish uchun yangi yondashuvlarni shakllantirish imkonini berishi aniqligini tasdiqladi.

Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi

Jamoatchilik bilan aloqalar bo‘limi