– Тадбиркорлик қилиш учун нега айнан туризм соҳасини танлагансиз? Бунинг сабаблари нимада?

– Тадбиркорлик учун туризм соҳасини танлашимнинг қатор сабаблари бор. Аввало, туризм иқтисодиётда муҳим ўрин тутадиган, кенг қамровли ва тез ривожланаётган соҳалардан биридир. У нафақат хизмат кўрсатиш, балки транспорт, меҳмонхона, озиқ-овқат, таълим ва маданият соҳаларини ҳам қамраб олади. Сайёҳлик соҳасидаги иқтисодий фаолият минглаб одамларни иш билан таъминлайди ва минтақалардаги иқтисодий ривожланишга катта ижобий таъсир кўрсатади.

Туризм соҳаси инновация ва янги ғоялар манбаи ҳисобланади. Бу жойда янги хизматлар, турлар ва ўзига хос маҳсулотлар ишлаб чиқариш орқали бозор талабларига мослашиш ва унинг ривожланишига ҳисса қўшиш мумкин.

Туризмда маркетинг ва реклама имкониятлари жуда кенг. Бу соҳадаги бизнесларнинг самарали реклама стратегиялари, визуал контентлар ва интернет-ресурслар орқали оммалаштириш имкониятлари катта аҳамиятга эга.

Туризм маданий алмашинув ва одамларнинг бир-бирига яқинлашишига ҳам хизмат қилади. Туризм соҳаси орқали маҳаллий маданиятни дунёга танитиб, туристларнинг диққатини жалб этиш билан маҳаллий жамиятга ижобий таъсир кўрсатади.

Шунингдек, туризм соҳасида ривожланаётган ва кенгайиш учун катта имкониятларга эга бўлган бозорлар мавжуд. Мамлакатлар туризмни ўз иқтисодиётини ривожлантириш учун муҳим соҳалардан бири сифатида қабул қилишади. Туризм бўйича талабнинг ошиши билан бирга, янги бозорлар ва имкониятлар очилади.

– Бизнес фаолиятингизни қандай бошлагансиз? Ундан олдин нима иш билан машғул бўлгансиз?

– Мен бизнес фаолиятимни бошлашда катта қизиқиш ва иштиёқ билан ёндашдим. Авваламбор, жуда кўп ўқиш ва таҳлил қилиш орқали бозорни, имкониятларни ва талабларни яхши ўрганишга ҳаракат қилдим. Шундан сўнг, ўзимнинг ишланмаларим ва ғояларим асосида ўз бизнесимни ташкил қилишга қарор қилдим.

Бундан олдин мен турли соҳаларда ишлаганман. Масалан, маркетинг, қарзларни бошқариш ва лойиҳа бошқаруви каби соҳаларда амалий тажриба орттирганман. Бу соҳалардаги билимларим ва кўникмаларим менга бизнесни самарали бошқаришда ва муваффақиятга эришишда ёрдам берди.

Бу жараёнда катта аҳамиятга эга бўлган нарса – ҳар бир қадамни ўйлаб, стратегияни аниқлаш ва эркин фикрлашдир. Мени қизиқтирган яна бир муҳим жиҳат – йўлдаги муаммолар ва қийинчиликлардан қўрқмасдан, уларни ғоя ва инновациялар билан енгишдир.

– Бизнесингизнинг ҳозирги ҳолати, унинг йўналишлари ҳақида ахборот берсангиз. Қандай лойиҳаларни амалга оширдингиз, улар минтақага ва истеъмолчиларга нима берди?

– Мен амалга оширган асосий лойиҳалардан бири “Экологик туризм ва янги тажрибалар” лойиҳаси бўлиб, у меҳмонлар учун табиий ва маданий меросни сақлашга қаратилган турлар ва хизматларни тақдим этади. Мақсадимиз – маҳаллий табиатни муҳофаза қилиш, халқ анъаналарини тарғиб қилиш ҳамда шу билан бирга, туристларга жуда қизиқарли ва ёрқин тажрибалар тақдим этиш.

Биз амалга оширган лойиҳалар ва уларнинг натижалари:

1. Экологик турлар. Бу турлар меҳмонларга табиий манзараларни кузатиш ва ҳудуднинг экологик бойликлари билан танишиш имконини беради. Туристлар учун махсус йўналишлар ва турлар ташкил этилади.
2. Маданий туризм. Биз маҳаллий анъаналар ва маданиятдан фойдаланган ҳолда туризм лойиҳаларини ишга туширдик. Бу лойиҳа маҳаллий халқнинг турли тадбирларини (мусиқа, танловлар, ҳунармандчилик кўргазмалари) туристларга тақдим этиш орқали туристларнинг маданий эҳтиёжларини қондиришга йўналтирилган.
3. Истиқболли инфраструктура лойиҳалари. Туристлар учун янги меҳмонхоналар, транспорт хизматлари ва қулайликлар яратилади. Бу бизнеснинг инфратузилмаси ривожланишига ҳисса қўшади ва янги иш ўринларини яратади. Шунингдек, бу лойиҳалар маҳаллий иқтисодиётга ижобий таъсир кўрсатади.

Биз амалга оширган лойиҳалар маҳаллий иқтисодиёт ривожига муҳим ҳисса қўшди, янги иш ўринлари яратилди ва маҳаллий бизнеслар учун янги имкониятлар очилди. Маданий ва экологик туризмга қаратилган лойиҳалар маҳаллий меросни сақлашга ва унинг аҳамиятини оширишга ёрдам берди. Меҳмонлар маҳаллий маданият ва табиат билан танишиш имконига эга бўлишди, шунингдек, улар учун жуда қизиқарли ва ўзига хос тажрибалар тақдим этилди.

– Қорақалпоғистонда экологик туризм ҳақидаги фикрларингизни айтсангиз. Ҳудудда экологик туризмни ривожлантириш истиқболларини қандай баҳолайсиз?

– Қорақалпоғистон экологик туризм учун жуда қулай ҳудуд бўлиб, унинг табиий ва маданий бойликлари туристлар учун жуда қизиқарли ва манзарали. Бу ҳудудда экологик туризмни ривожлантириш истиқболлари жуда катта. Масалан, Қорақалпоғистондаги кўплаб миллий парклар, чўллар, кўллар ва турли хил табиий ёдгорликлар экологик туризм учун катта имконият яратади.

Бундан ташқари, бизда Қорақалпоғистондаги маданий мерос ва анъаналар экологик туризм билан бирга тарғиб қилинади. Маҳаллий халқнинг ҳунарлари, миллий фестиваллар, анъанавий овқатлар ва бошқа маданий тадбирлар туристлар учун қизиқарли бўляпти.

Қорақалпоғистондаги экологик туризмни ривожлантириш учун инфратузилмани ривожлантириш жуда муҳим. Меҳмонхоналар, транспорт воситалари, қўллаб-қувватловчи хизматлар ва маҳаллий йўналишлар орқали бу ҳудудга ташриф буюрувчи туристлар учун қулай шарт-шароитлар яратилмоқда.

Қорақалпоғистонда экологик туризмнинг ривожланиши учун катта истиқболлар мавжуд. Бу ерда экологик туризмни ривожлантириш орқали ҳудуднинг иқтисодий ўсишини таъминлаш, янги иш ўринларини яратиш ва табиий ресурсларни сақлашга ёрдам бериш мумкин.

– Бизнес билан шуғулланиш тўғрисида қарор қабул қилишингизга нима сабаб бўлди? Масалан, бунга қандай имтиёзлар, қўллаб-қувватлаш ва яратилган шароитлар туртки берди?

– Бизнес билан шуғулланиш тўғрисида қарор қабул қилишимга бир нечта муҳим омиллар туртки бўлди. Бу омиллар, албатта, фаолият бошлашдаги интилишим ва имкониятларимни аниқлашга ёрдам берди. Уларнинг баъзиларини шундай тасаввур қилиш мумкин:

1. Иқтисодий ва ҳуқуқий имтиёзлар. Ўзбекистонда, айниқса, кичик ва ўрта бизнесни ривожлантириш учун давлат томонидан турли имтиёзлар ва қўллаб-қувватлаш механизмлари мавжуд. Масалан, солиқ имтиёзлари, бизнес учун қулай ҳуқуқий шарт-шароитлар, молиялаштиришдаги енгилликлар, давлат грантлари ва субсидиялар – бу омиллар менга бизнесимни бошлашга катта ёрдам берди.
2. Қўллаб-қувватлаш тадбирлари. Ўзбекистонда кичик ва ўрта бизнесни қўллаб-қувватлаш учун турли тадбирлар, тренинглар ва семинарлар ташкил этилади. Бу тадбирлар бизнес қилиш ва бошқариш ҳақидаги билимимни оширишга ёрдам берди. Масалан, бизнес стратегияси, молиявий бошқарув, маркетинг ва юридик муаммолар бўйича тегишли дастурлар менга ўз фаолиятимни муваффақиятли бошлашга имконият берди.
3. Жамият ва бозорнинг талаблари. Ташқи муҳитнинг талаблари ҳам менинг бизнесга киришишимга таъсир кўрсатди. Бозордаги ҳали ишлатилмаётган имкониятлар ва юқори талабни кўриш, истиқболли лойиҳаларни амалга оширишга катта иштиёқ уйғотди.
4. Меҳнат бозори ва иш ўринлари. Давлатнинг иш ўринлари яратиш ва таълим-тарбия соҳасидаги кўмаги бизнесим ривожланишига катта ёрдам берди. Масалан, ишлаб чиқариш ва хизматлар кўрсатиш бўйича янги имкониятлар яратилди, бу эса менга янги иш ўринлари яратиш ва маҳаллий иқтисодиётни қўллаб-қувватлашда ўз ҳиссамни қўшиш имконини берди.
5. Тадбиркорлик муҳити. Давлат ва маҳаллий ҳокимиятлар томонидан бизнес муҳитини яхшилашга қаратилган қадамлар, масалан, ҳудудларда бизнес қилишни соддалаштириш ва бюрократияни камайтириш менинг бизнес бошлашим учун замин ҳозирлади. Шу билан бирга, соҳадаги ҳужжатлар ва лицензияларнинг осонлаштирилиши ишимизни тезлаштирди ва юзага келган муаммоларни ҳал қилишга ёрдам берди.
6. Молиявий ресурслар ва инвестициялар. Давлат томонидан ажратиладиган кредитлар, лизинг ва молиявий дастурлар, шунингдек, хусусий инвесторлар билан ҳамкорлик қилиш имкониятлари ҳам бизнесимни ривожлантиришда муҳим ўрин тутди.

Шунингдек, бизнесимни бошлашда асосий омиллардан бири, албатта, оилавий ва шахсий қизиқишларим эди. Оиламнинг ишончи ва қўллаб-қувватлови менинг қароримни янада мустаҳкамлади.

– Сизнинг бизнесингизнинг ижтимоий аҳамиятини баҳолаш мумкинми? Масалан, қанча иш ўринлари яратилди? Компаниянгизнинг эҳтиёжманд гуруҳларга нисбатан ижтимоий сиёсати қандай? Ходимларингизнинг ижтимоий пакетлари ва даромад даражаси қандай?

– Туризм бизнеси ижтимоий ва иқтисодий ривожланишга ҳисса қўшадиган муҳим соҳалардан биридир. Биз бу соҳага кирганимиздан бери ишлаб чиқариш ва хизмат кўрсатиш орқали маҳаллий жамоатга фойда келтиришга интиляпмиз. Туризм бизнесимизнинг ижтимоий аҳамияти жуда катта. Биз буни ишлаб чиқариш жараёнида ҳам, ходимлар билан ишлашда ҳам ҳис қиляпмиз.

Жумладан, туризм соҳаси иш ўринлари яратишда муҳим роль ўйнайди. Компаниямизда туризм хизматлари, экскурсиялар, гидлар, менежерлар ва хизмат кўрсатиш секторларида фаолият кўрсатаётган 55 та ходим ишлайди. Биз ҳар йили янги лойиҳаларни амалга оширганимиз сабабли, янги иш ўринларини яратишга ҳам ҳаракат қиламиз. Мазкур иш ўринлари маҳаллий аҳоли учун имкониятлар яратиш ва уларнинг иқтисодий фаровонлигини оширишга ёрдам бермоқда.

Биз компаниямизнинг ижтимоий сиёсатига алоҳида эътибор қаратамиз.

Энг аввало, туризм орқали жамиятга экологик ва маданий меросни сақлашга ёрдам берамиз. Биз иш олиб борган ҳудуддаги аҳолига, айниқса, аёллар, ёшлар ва ногиронларнинг туризм соҳасидаги фаолиятини рағбатлантирамиз. Масалан, ёшларга экскурсиялар ташкил қилиш ёки уларни меҳмонхона ва хизмат кўрсатиш соҳасида ишга жойлаштириш учун тренинглар ўтказамиз.

Компаниямизда ходимлар учун ижтимоий пакетлар ва иш ҳақи билан боғлиқ бир қанча муҳим йўналишлар мавжуд. Ходимларимизнинг саломатлигини муҳофаза қилиш учун тиббий суғурта, меҳнат таътили, ҳаётий кўмаклар ва ижтимоий қўллаб-қувватлаш хизматларини тақдим этамиз.

Ходимларимизга иш ҳақи, бонуслар ва рағбатлантириш тизими асосида ҳақ тўлаймиз. Бу, ўз навбатида, уларнинг ишга бўлган мотивациясини оширади ва кўпроқ меҳнат қилишга ундайди. Иш ҳақи бозорнинг талабларига мувофиқ равишда белгиланади, шунингдек, ҳар бир ходимнинг фаолиятига мос равишда рағбатлантириш тизими ташкил этилган.

Ходимларимиз учун малака ошириш тренинглари ва мастер-класслар ташкил этиб, уларнинг касбий кўникмаларини ва билимларини оширишга ёрдам берамиз.

– Мамлакатимизда тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш бўйича тайёрланган қайси фармонлар, қарорлар ва чора-тадбирлар бизнесингизга фойдали таъсир кўрсатди ва бу қандай намоён бўлди?

– Ўзбекистонда тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш ва туризм соҳасини ривожлантиришга қаратилган бир қатор фармонлар, қарорлар ва чора-тадбирлар мавжуд бўлиб, улар туризм бизнесига ижобий таъсир кўрсатди.

Қуйида айрим муҳим ҳужжатлар ва уларнинг туризм соҳасига бўлган таъсири ҳақида маълумот бермоқчиман. “Ўзбекистон Республикасининг туризмни ривожлантириш стратегияси (2021-2025)” туризм инфраструктурасини яхшилаш, янги йўналишларни ривожлантириш, маҳаллий ва хорижий туристларни жалб қилиш мақсадида туризмнинг барча йўналишларини ривожлантиришга қаратилган.

Стратегияни амалга ошириш жараёнида туризм инфратузилмаси ривожланиши ва хизматлар сифати ошиши билан биз маҳаллий ва хорижий туристларни жалб қилиш имкониятига эга бўлдик. Янги туристик йўналишлар, жумладан, экологик туризм, маданий туризм ва экстрим туризмга йўналтирилган лойиҳаларни амалга оширишда ёрдам берди.

“Туризм соҳасидаги фаолиятни соддалаштириш ва бизнес муҳитини яхшилаш” тўғрисидаги Қарор (2020 йил) эса тадбиркорлик фаолиятини соддалаштириш ва туризм соҳасидаги бюрократияни камайтиришга йўналтиришга кўмаклашди. Ҳужжатда туризм соҳасидаги лицензиялаш тизимини енгиллаштириш, инвесторлар учун қулай шарт-шароитлар яратиш ва туристик хизматлар кўрсатиш учун имтиёзлар берилганлиги айни муддао бўлди.

Лицензиялаш ва давлат регистрацияси жараёнларининг соддалашиши туризм бизнесига киришишни осонлаштирди.

Бюрократиянинг камайтирилиши бизнеснинг тез ривожланишига ва янги лойиҳаларни амалга оширишга туртки берди.

Туризмни ривожлантиришга қаратилган давлат дастурлари ва грантлар ҳам туризм лойиҳаларини амалга оширишда муҳим аҳамиятга эга бўлди. Қўллаб-қувватлаш орқали биз янги инфратузилма объектлари, меҳмонхоналар ва экскурсия хизматлари ишлаб чиқара олдик.

Мамлакатимизда туризм соҳасида фаолият юритаётган компаниялар учун бир қатор солиқ имтиёзлари мавжуд. Улар, масалан, туризм хизматлари кўрсатиш билан шуғулланувчи тадбиркорлар учун солиқ ставкаларининг камайтирилиши, хусусий инвестициялар учун имтиёзлар берилиши ва бошқа иқтисодий қўллаб-қувватлашни ўз ичига олади. Солиқ имтиёзлари ва рағбатлантириш орқали биз туризм соҳасида янги лойиҳаларни амалга ошириш ва уларнинг ривожланишини таъминлашга муваффақ бўлдик. Бу имтиёзлар бизга молиявий юкни енгиллаштиришга ва янги имкониятлар яратишга ёрдам берди.

– Сўнгги йилларда яратилган ишбилармонлик муҳити, ҳисобот талаблари ва назоратчи ташкилотлар билан ўзаро муносабатларни қандай баҳолайсиз? Бу соҳада бошқа муаммолар борми ва нимани яхшилаш керак?

– Сўнгги йилларда Ўзбекистонда ишбилармонлик муҳити сезиларли даражада яхшиланмоқда. Давлат томонидан тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш ва бизнес муҳитини яхшилаш учун қатор чора-тадбирлар амалга оширилмоқда.

Сўнгги йилларда ишбилармонлик муҳитига оид чуқур ислоҳотлар олиб борилди. Жумладан, соддалаштирилган лицензиялаш ва рўйхатга олиш, бюрократиянинг камайиши ва бизнесни рўйхатдан ўтказиш жараёнининг осонлашиши тадбиркорлар учун бизнес бошлашни тез ва енгиллаштирди.

Давлат томонидан турли солиқ имтиёзлари, кичик бизнес ва туризм соҳасидаги тадбиркорлар учун енгиллатилган солиқ режалари тақдим этилди.

Ишбилармонлик муҳитини яхшилаш бўйича ислоҳотлар ижобий натижалар берган бўлса-да, айрим муаммолар ҳам мавжуд. Бу муаммоларни ҳал қилиш учун қонунчиликни такомиллаштириш, бюрократияни камайтириш, рақобатни рағбатлантириш ва бизнесга йўналтирилган қўллаб-қувватлашни кучайтиришга йўналтирилган чора-тадбирлар талаб этилади.

Масалан, ҳисобот бериш ва назорат жараёнлари ҳали мураккаб ва кўп вақт талаб қилади. Бизнес субъектлари баъзан кўплаб ҳужжатларни топширишлари, ҳисобот беришдаги қонунчилик ўзгаришларини кузатишлари керак бўлади. Бу эса уларга қўшимча ташвиш ва юк олиб келади.

Назорат ташкилотлари ва органларининг иши тадбиркорлар учун баъзан ортиқча ва адолатсиз бўлиши мумкин. Бу, айниқса, малакали кадрларнинг етишмаслиги, бюрократия ва белгиланган меъёрлар билан боғлиқ бўлиши мумкин.

Қонунлар ва ҳужжатлар, айниқса, солиқ ва бизнес фаолиятига доир қонунлар тез-тез ўзгариши, тадбиркорлар учун кўпинча тушуниш ва уларга мослашишда муаммоларни келтириб чиқаряпти.

– Сиз келгусида амалга ошириш учун қандай лойиҳаларни ишлаб чиқяпсиз ёки режалаштиряпсиз? 2024 ва 2030 йилларга мўлжалланган ислоҳотларни чуқурлаштириш ва тадбиркорликни қўллаб-қувватлашга қаратилган вазифалар режаларингизга қандай таъсир қилади?

– 2024 ва 2030 йилларга мўлжалланган ислоҳотлар ва тадбиркорликни қўллаб-қувватлашга қаратилган давлат сиёсати бизнесимга ижобий таъсир кўрсатишини биламан. Шу боис келгусида амалга оширишни режалаштирган лойиҳалар ва мақсадларим бўйича аниқ режалар ишлаб чиққанман.

Менинг келгусида амалга оширишни режалаштираётган лойиҳаларим асосан экологик ва маданий туризмга қаратилган. Хусусан, экологик туризм лойиҳалари орқали табиатни муҳофаза қилиш ва аёллар билан ишлаш имкониятларини ривожлантиришга қаратилган лойиҳаларни ишлаб чиқяпман.

Шунингдек, маданий меросни муҳофаза қилиш ва уни туристлар орасида оммалаштиришга йўналтирилган лойиҳаларни амалга ошириш ниятим бор. Бу, ўз навбатида, мамлакатнинг тарихий ёдгорликлари ва маданий анъаналарини сақлашга ёрдам беради.

Рақобатбардошликни ошириш учун келгусида туризмнинг рақамлаштирилган хизматларини жорий этишни кенгайтириш зарур, деб ҳисоблайман. Бу туризм соҳасидаги хизматларни интернет орқали онлайн брон қилиш, туризм хизматларини соддалаштириш ва янгилашни ўз ичига олади. Масалан, туристлар учун веб-сайтлар, мобиль иловалар орқали хизматларни тақдим этиш ва уларга туризм хизматларини брон қилиш имкониятини янада кенгайтиришни ўйлаяпман.

Менинг бизнесимда ишлаётган кадрларнинг малакасини ошириш ва уларнинг ижтимоий-иқтисодий ҳолатини яхшилаш муҳим вазифа ҳисобланади. Туризм соҳасида ишлайдиган кадрларнинг касбий малакасини ошириш, уларга янги технологиялар, инновациялар ва хизмат кўрсатиш соҳасидаги юқори стандартларни ўргатишни янада кенгайтириш ниятим бор.

2024 ва 2030 йилларга мўлжалланган ислоҳотлар ва тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш бўйича давлат сиёсати менинг лойиҳаларимга ижобий таъсир кўрсатади. Улар туризм соҳасидаги инфратузилмани ривожлантириш, рақобатни ошириш, қўллаб-қувватлаш дастурлари орқали молиявий ёрдам кўрсатиш, бизнес муҳитини янада яхшилаш ва кадрлар тайёрлашга имкон яратмоқда.

Хуллас, мен қатъий ишонч билан айта оламанки, Қорақалпоғистон туризмни ривожлантириш учун улкан истиқболларга эга диёр ва мамлакатимизда бу имкониятдан самарали фойдаланиш учун барча шарт-шароитлар яратилган!

Одил Олимжонов

"Иқтисодий шарҳ" журнали №5/2025