ЕОИИнинг илмий-техникавий жиҳатлари

Ўзбекистоннинг Евроосиё Иқтисодий Иттифоқига (ЕОИИ) аъзо бўлиш масаласи экспертлар ва блогерлар ўртасида кутилмаганда қизғин муҳокамалар мавзусига айланди.

ЕОИИга аъзо бўлиш учун энг тез-тез тилга олинадиган далиллар Ўзбекистонга товарлар, хизматлар, капитал ва ишчи кучининг эркин ҳаракати билан ягона иқтисодий маконга кириш, шунингдек, кўплаб ўзбекистонлик меҳнат муҳожирларининг Россия ва Қозоғистонда қолиш ва ишлаш шароитларини яхшилашдир.

ЕОИИга киришда учун энг кўп айтилган фикрлар Ўзбекистонга товарлар, хизматлар, капитал ва меҳнатнинг эркин ҳаракатланиши, шунингдек, кўплаб ўзбек меҳнат муҳожирларининг Россия ва Қозоғистонда яшаш ва ишлаш шароитларини яхшилаш билан ягона иқтисодий маконга кириш имкониятини очиб берди.

Очиқ мунозарада томонларнинг фикрлари тушунарли ва шахсий имтиёзларга қараб қабул қилиниши ёки рад этилиши мумкин. Бироқ, бизнинг фикримизча, Ўзбекистоннинг узоқ муддатли ривожланиш мақсадлари нуқтаи назаридан ЕОИИга аъзо бўлиш мақсадга мувофиқлиги масаласини кўриб чиқсак, баҳс-мунозаралар бироз бошқача бўлиши мумкин. Ўзбекистоннинг ЕОИИга аъзо бўлишининг мақсадга мувофиқлиги ёки мақсадга мувофиқ эмаслиги ҳақидаги саволга жавоб бериши керак бўлган мезонни аниқлаш учун, биринчи навбатда, қайси турдаги иқтисодиётни қуришни режалаштираётганимизни аниқлаш лозим.

Ўзбекистоннинг узоқ муддатга мўлжалланган ҳаракатлари ривожланишнинг иқтисодий моделини ўзгартириш ва янги технологик тамойилларга асосланган иқтисодиёт турини барпо этиш бўлишини тахмин қилиш учун барча асослар мавжуд. Агар шундай бўлса, унда биз Ўзбекистоннинг ЕОИИга аъзо бўлишининг мақсадга мувофиқлигини баҳолаш мумкин бўлган асосий мезонга эга бўламиз.

Шу билан бирга, асосий мезонни танлаш ҳар доим иқтисодий ва технологик ўтишни молиялаштириш манбалари, шунингдек, технология ва жиҳозларни импорт қилишни эмас, балки ўз мустақил илмий-технологик матрицасини яратишга имкон берадиган инновацион ва илмий базани ривожлантириш масаласини ўз ичига олади.

Янги авлоднинг инновацион ва иқтисодий поғона учун ўз илмий-технологик базасини ривожлантириш нуқтаи назаридан Ўзбекистоннинг ЕОИИга кириши ҳам ижобий, ҳам салбий томонлари мавжуд. Энг қийини, ривожланган компаниялар иштирокида очиқ рақобат тажрибасига эга бўлмаган миллий ишлаб чиқарувчининг барқарорлигини таъминлаш, шунингдек, геосиёсий жиҳат бўлиб, унда билим ва илғор технологияларни узатишни тасаввур қилиш қийин. Буларнинг барчаси, албатта, қарорлар қабул қилишда хавф-хатарлар юзасидан кўпгина масалаларни пухта таҳлил қилишни эмас, балки бошқарув сифатини, айниқса, минтақавий даражада тезроқ ошириш бўйича тезкор чора-тадбирларни амалга оширишни талаб қилади, бу эса эркин бозор шароитида ўзбек иқтисодиёти ва бизнесининг умумий рақобатбардошлигини оширишнинг асосий элементларидан бири бўлади.

Рустам Махмудов