S&P агентлиги яқинда Ўзбекистон Республикасининг суверен кредит рейтинги прогнозини "барқарор" дан "салбий"га ўзгартирди. S&P ҳисоботида таъкидланишича, агар кейинги 6-12 ой мобайнида фискал ва ташқи қарз даражалари билан боғлиқ мавжуд вазият ўзгармай қолса, республика суверен рейтинги "BB-" дан "B+"гача пасайиши мумкин. Хусусан, рейтинг пасайишининг асосий сабаби 2020 йилда ташқи қарзлар туфайли давлатнинг умумий ташқи қарзининг ликвид ташқи активлардан ошиб кетиши ҳисобланади.
Шуни алоҳида таъкидлаш керакки, коронавирус инфекциясининг авж олиши дунёнинг барча мамлакатлари иқтисодиётига салбий таъсир кўрсатмоқда ва ҳозирги таназзул кўлами 2008 йилги глобал иқтисодий инқироз давридагига қараганда анча ёмон деб баҳоланмоқда. S&P таҳлилларига кўра, коронавирус пандемияси туфайли инвестиция категориясидан (мажбуриятларни бажариш учун етарли маблағга эга бўлган эмитентлар гуруҳи) кредит рейтингини энг паст тоифагача пасайтирган компаниялар ёки давлатлар сони рекорд даражадаги 111 даражага етди. Шу билан бирга, бу йил "пасайиб кетганлар" сони 24 тага етди, уларнинг умумий қарзи 300 миллиард AҚШ долларига тенг, илгари кўрсатилган 111 та корхона 444 миллиард AҚШ доллари миқдоридаги облигацияларга эга. Бундан ташқари, жорий йил бошидан буён S&P агентлиги 47 та мамлакатнинг суверен рейтинглари прогнозларини "салбий"га қайта кўриб чиқди.
Жорий йилнинг апрель ойи бошига келиб, Ўзбекистон Республикасининг ташқи давлат қарзи 16,1 миллиард АҚШ долларини (ЯИМнинг 27,7 фоизи) ташкил этди. Жорий йил охирига келиб бу кўрсаткич 21 миллиард АҚШ долларига (ЯИМнинг 35,1%) ошиши кутилмоқда. Таъкидлаш керакки, ўтган йили Халқаро валюта жамғармаси (ХВФ) кўмагида Ўзбекистон Республикасининг ташқи давлат қарзи учун критик кўрсаткич ЯИМнинг 50% миқдорида белгиланди. Шу сабабли, мавжуд тенденцияни сақлаб, 2020 йил охирига келиб, ташқи давлат қарзи хавфсиз даражада бўлади.
Жорий йилда Ўзбекистоннинг ташқи давлат қарзи ошиши, аввало, пандемия оқибатларининг олдини олиш билан боғлиқ. 22.04.202020 йилдаги ПҚ-4697-сонли маълумотларига кўра, 2020 йилнинг охирига келиб, ҳукумат соғлиқни сақлаш тизими ва мамлакатнинг макроиқтисодий барқарорлиги учун салбий хавфларга эга бўлиши мумкин бўлган пандемияга қарши курашиш учун жами 3.1 миллиард АҚШ йиғишни режалаштирмоқда. Шунинг учун ҳам қўшимча ташқи ресурсларни жалб қилишнинг ҳозирги ҳолати фавқулодда ҳодиса бўлиб, уни олдиндан айтиб бўлмайди ва кўриб турганимиздек рационалистик изоҳга эга.
Халқаро молия институтларидан 3,1 млрд. АҚШ долларни миқдордаги маблағларни жалб қилиш асосан Давлат бюджетини қўллаб-қувватлаш (1,8 млрд.dollar) маблағлари, шу жумладан, Инқирозга қарши жамғарманинг ресурс базасини шакллантириш учун 10 трлн. сўмни ташкил этди, унинг мақсади пандемия даврида макроиқтисодий барқарорлик ва аҳолини ижтимоий қўллаб-қувватлашдан иборат. Бундан ташқари, соғлиқни сақлаш тизимини мустаҳкамлаш, жумладан, тиббиёт муассасаларини зарур асбоб-ускуналар билан жиҳозлаш учун $ 277,5 млн. тўғридан-тўғри йўналтирилади ва бизнес ва банк тизимини қўллаб-қувватлаш учун $ 700 млн. дан фойдаланилади.
Пандемия даврида ишсизлик ва қашшоқликнинг доимий ўсиши давлат учун устувор вазифа бўлиб қолмоқда. Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан ўтказилган қашшоқликни камайтириш бўйича йиғилишдан олинган ҳисоб-китобларга кўра, пандемия 450 минг оила даромадига салбий таъсир кўрсатиши мумкин. Шу боис ташқи ресурслар билан лойиҳаларни молиялаштириш аҳоли учун янги иш ўринлари яратиш борасида жуда муҳим аҳамиятга эга.
Айни пайтда давлат сиёсатининг устуворлиги пандемия оқибатларининг олдини олиш ва лотин донолиги айтганидек-қийин замонлар мураккаб қарорларни талаб қилади. Бундай инқироз вақтинчалик ҳодиса бўлиб, ўз вақтида кўрилган чоралар, глобал етказиб бериш занжирларини тиклаш ва мамлакатда олиб борилаётган ислоҳотларни изчил давом эттириш ўрта муддатли истиқболда турли хил муаммоларнинг, шу жумладан ташқи давлат қарзининг камайишини олдини олишга ёрдам беради.
Изоҳ қолдириш