Mamlakatning iqtisodiy farovonligi shartlaridan biri, ayniqsa, tashqi va ichki salbiy hodisalar natijasida yuzaga kelgan inqiroz sharoitida ishbilarmonlik muhitining holati hisoblanadi. Mamlakat iqtisodiyotining barqarorligi ko‘plab omillarga, iqtisodiy siyosat choralariga, shuningdek, mintaqadagi va umuman mamlakatdagi ishbilarmonlik faoliyati va u bilan bog‘liq iste’molchilar hissiyotlariga bog‘liq.
Bu borada, ayniqsa, koronavirus pandemiyasining O‘zbekistonda hamda butun dunyoda tarqalishi natijasida yuzaga kelgan inqiroz sharoitida Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi (Markaz) ekspertlari har oy viloyat va tuman darajalarida tadbirkorlik faoliyati holati bo‘yicha oylik monitoringini amalga oshirmoqda.
O‘zbekiston Respublikasi hududlarida ishbilarmonlik faoliyati tahlili har oyda Markazning tezkor ma’lumotlar asosida (respublikaning barcha sohalari bo‘yicha o‘tkazilgan monitoring, Davlat bojxona qo‘mitasi, DSQ, MB va O‘zRXTB) amalga oshiriladi.
Monitoring natijalari shuni ko‘rsatdiki, joriy yilning 1 yanvardan 31 yanvarigacha bo‘lgan davrda soliq tushumlari hajmi o‘tgan yilning shu davriga nisbatan 27,3 foizga o‘sdi.
Shu bilan birga, soliq tushumlarining sezilarli darajada o‘sishi kuzatildi Jizzax (19,2 foizga), Xorazm (15,8 foizga), Sirdaryo (9,4 foizga) viloyatlarida va Qoraqalpog‘iston Respublikasida (10,1 foizga).
Soliq tushumlarining ko‘payishi koronavirus pandemiyasi tarqalishidan kelib chiqadigan inqirozli vaziyatlardan so‘ng mamlakatda iqtisodiy faoliyatning izchil tiklanishidan dalolat beradi.
Tahlil qilinayotgan davrda bojxona to‘lovlaridan tushumlar o‘tgan yilning shu davriga nisbatan 35,3 foizga oshdi.
Bojxona tushumlarining O‘zbekiston mintaqalari orasida eng katta o‘sishi Jizzax (2,4 marta), Farg‘ona (2,4 marta) va Samarqand (1,1 marta) viloyatlarida kuzatildi.
Bojxona tushumlarining o‘sishi, shuningdek, O‘zbekistonning asosiy savdo sheriklari bilan tashqi savdo aloqalari tiklangani va tashqi savdo faolligi o‘sganligidan dalolat beradi.
Davlat bojxona qo‘mitasi ma’lumotlariga ko‘ra, yil boshidan buyon tovarlarni eksport qilish hajmi o‘tgan yilning shu davriga nisbatan 7,1 foizga o‘sdi.
Tovarlar eksporti hajmining faol o‘sishi mintaqalar o‘rtasida Navoiy (4,0 baravar), Andijon (2,1 barobar), Jizzax (95,5%), Sirdaryo (80,8%) va Xorazm (70,9%) viloyatlarida ta’minlandi.
Tovarlar eksportining o‘sishi koronavirus pandemiyasining o‘tkir bosqichidan so‘ng jahon iqtisodiyotining bosqichma-bosqich barqarorlashuvi va O‘zbekistonda ishlab chiqarilgan tovarlarga tashqi talabning o‘sishini asoslaydi.
Tijorat banklari tomonidan berilgan kreditlar hajmi tahlil qilingan davrda 4,3% ga o‘sdi, shu bilan birga joriy davrda qaytarilgan kreditlar hajmi o‘tgan yilning shu davriga nisbatan 2,2% ga oshdi.
Shuningdek, berilgan kreditlar hajmining eng katta o‘sishi Surxondaryo (3,1 baravar), Namangan (2,8 barobar), Navoiy (2,5 barobar), Qashqadaryo (2,1 baravar) viloyatlari va Qoraqalpog‘iston Respublikasida (2,9 baravar) qayd etildi.
Berilgan va qaytarilgan kreditlar hajmining o‘sishi mamlakat va uning hududlaridagi biznes tuzilmalar faolligining oshganligini izohlaydi.
Yil boshidan beri respublikada 8440 ta yangi tadbirkorlik sub’ektlari tashkil etildi, ularning eng ko‘p soni Qashqadaryo (1204), Toshkent (757), Samarqand (672), Farg‘ona (664) viloyatlarida va Toshkent (1,572) shahrida ro‘yxatdan o‘tgan.
Tahlil qilingan davrda O‘zbekiston respublika tovar-xomashyo birjasidagi bitimlar hajmi o‘tgan yilning shu davriga nisbatan 40,5 foizga oshdi.
Ushbu davrda mamlakatning barcha mintaqalarida birja faolligining o‘sishi qayd etildi. Shuningdek, Buxoro (o‘sish 94,1%), Sirdaryo (89,6%) viloyatlarida va Toshkent shahrida (75,3% ga) sezilarli o‘sish kuzatilmoqda. Bu ichki talabning bosqichma-bosqich o‘sib borishini, xususan, iqtisodiy jarayonlar va biznes tuzilmalari faolligini rag‘batlantiradigan uy xo‘jaliklari daromadlarining bosqichma-bosqich o‘sishi natijasida yuridik shaxslar faolligining o‘sishini ko‘rsatadi.
Bunday natijalarga erishish uchun hukumat tomonidan iqtisodiyotni qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha ko‘rilgan keskin choralar ko‘mak berdi, bu esa biznes tuzilmalari faoliyatida ijobiy qadriyatlarni va ularning rivojlanish istiqbollariga nisbatan kutishlarini ta’minlashga yordam berdi.
Ushbu pozitsiya har oy Markaz tomonidan nashr etiladigan "O‘zbekistonning ishbilarmonlik muhiti indeksi" tadqiqotida ham tasdiqlangan.
Izoh qoldirish