Tadbirkorlar kuni munosabati bilan 20 avgust kuni Prezident Shavkat Mirziyoyevning Qoraqalpog‘iston Respublikasida tadbirkorlar bilan to‘rtinchi muloqot bo‘lib o‘tdi. Nukusda yurtimizning barcha hududlaridan 300 ga yaqin tadbirkor va investorlar to‘plandi. Shuningdek, muloqotda xorijda biznesini yo‘lga qo‘ygan yana 40 dan ziyod vatandoshlarimiz ishtirok etdi. Hududiy studiyalardan 3 mingga yaqin biznes vakillari qatnashdi.
Muloqotga tayyorgarlik ko‘rish jarayonida O‘zbekiston Respublikasi Savdo-sanoat palatasi (SSP) tomonidan "Tadbirkorlar bilan ochiq muloqot" elektron platformasini ishga tushirildi. Tadbirkorlar bilan muloqotni tashkil etish bo‘yicha Respublika komissiyasi va hududlarda tadbirkorlar muammolarini o‘rganish va hal etish bo‘yicha ekspert ishchi guruhlari tuzildi.
Shu bilan birga, Markaz SSP bilan birgalikda tadbirkorlik faoliyatini baholash va tizimli muammolarni o‘rganish bo‘yicha keng ko‘lamli tadqiqot o‘tkazdi. Tadqiqotning maqsadi mamlakatimizdagi tadbirkorlik faoliyatining tuzilishi va dinamikasini, shuningdek, mamlakatimizda tadbirkorlikni yanada qo‘llab-quvvatlashni rivojlantirishning asosiy yo‘nalishlarini aniqlashdan iborat edi.
Ushbu baholarga asoslanib, davlat rahbari tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlashga oid tashabbuslarni e’lon qildi. Shunday qilib, mamlakatda tadbirkorlik sohasidagi islohotlarning yangi dasturi shakllantirildi.
Davlat rahbari nutqining lingvistik tahlili natijalari shuni ko‘rsatdiki, Prezident tadbirkorlarning eng dolzarb muammolari biznes to‘siqlarini qisqartirish va infratuzilma, yer, energiya bilan ta’minlash ekanligini ko‘rsatdi.
Davlat rahbari o‘z nutqida jami 4 912 so‘zdan foydalangan. Eng ko‘p tilga olingan so‘zlar "tadbirkor", "korxona", "xizmat", "eksport", "bozor", "yer", "bank", "mahsulot", "biznes", "loyiha", "hudud" va "tizim" bo‘ldi.
Ushbu so‘zlar muhokama qilinayotgan masalalarning dolzarbligini va iqtisodiy o‘sishni rag‘batlantirish va ishbilarmonlik muhitini yaxshilash maqsadida ularni hal qilishda kompleks yondashuv zarurligini ta’kidlaydi.
1-rasm. Eng ko‘p ishlatilgan so‘zlar
Xususan, “tadbirkor” so‘zi 103 marta, “korxona” 47 marta, “yer” 41 marta, “xizmat” 28 marta, “eksport” 26 marta, “bozor” 25 marta, “bank” 23 marta, “mahsulot” va “biznes” 20 marta, “loyiha” 19 marta, “hudud” va unga tegishli so‘zlar 18 marta tilga olingan (1-rasm).
Bir qator asosiy iboralarga alohida e’tibor qaratildi. Ikki so‘zdan tashkil topgan iboralardan “ishlab chiqarish” iboraci 8 marta, “qishloq xo‘jaligi” iboraci esa 7 marta tilgan olingan. “Tashqi bozor” va “mikromoliya tashkilotlari” iboralari 6 marta, “ochiq muloqot”, “yirik korxonalar” va “xususiy sektor” iboralari 5 marta aytilgan.
Uch so‘zdan iborat iboralardan “aholi va tadbirkor” iborasi 3 marta, “savdo-sanoat palatasi”, “qishloq xo‘jaligi yerlari”, “sun’iy intellekt orqali” va “shaffof qurilish tizimi” iboralari 2 marta tilga olingan.
2-rasm. Eng ko‘p ishlatiladigan so‘zlarning qiyosiy tahlili
Tadbirkorlar bilan bo‘lgan oxirgi 3 ta ochiq muloqotning lingvistik tahlili “korxona”, “xizmat”, “eksport”, “bozor” va “mablag‘” kabi asosiy atamalardan foydalanishda sezilarli o‘sish tendensiyasini ko‘rishimiz mumkin. Ayniqsa, bu o‘sish “xizmat ko‘rsatish” sohasida alohida ajralib turadi, bu so‘zning tilga olinish soni 2023 yilga nisbatan 3,5 barobarga oshgan, “bozor” so‘zidan foydalanish 2,3 barobar va “eksport” so‘zi 1,7 barobarga oshdi. Aytish joizki, O‘zbekistonda band aholining 52 foizi xizmat ko‘rsatish sohasida mehnat qiladi (2-rasm).
Ushbu tendensiya bozor iqtisodiyotini shakllantirishga qaratilgan davlat siyosatidagi o‘zgarishlardan dalolat beradi. Xizmat ko‘rsatish sohasi bilan bog‘liq so‘zlarning ko‘payishi ushbu sohaga e’tiborning ortib borayotganini ko‘rsatadi, bu esa xizmatlar mamlakat iqtisodiy tuzilishining tobora muhim elementiga aylanib borayotgan taraqqiyot strategiyasining ustuvor yo‘nalishlarini ham ko‘rsatishi mumkin.
Prezident nutqining yo‘nalish bo‘yicha tahlili asosiy mavzularga e’tiborning sezilarli darajada taqsimlanganligini ko‘rsatadi, bu bizga davlat siyosatidagi asosiy tendensiyalarni ta’kidlash imkonini beradi. Raqobatni oshirish va eksport imkoniyatlarini kengaytirish masalalariga katta e’tibor qaratilmoqda, bu esa tarkibning 25%dan ortig‘ini tashkil etadi. Biznes to‘siqlarini yanada qisqartirish nutqning 17%ini, erishilgan natijalar 16% va yana 14% kichik va o‘rta biznesni qo‘llab-quvvatlashga bag‘ishlangan. Bu yanada qulay ishbilarmonlik muhitini yaratish va yanada erkin iqtisodiy modelga o‘tish istagini bildiradi(3-rasm).
Infratuzilma, yer va energiya bilan bog‘liq so‘zlardan foydalanish nutqning taxminan 14%ini tashkil etdi, bu esa iqtisodiyotni rivojlantirishga kompleks yondashuv zarurligini ko‘rsatadi. Ushbu so‘zlar barqaror rivojlanish va uzoq muddatli rejalashtirish bilan bog‘liqlikni yaratadi. 14% bo‘lgan xizmat ko‘rsatish sohasining ahamiyati ushbu sohaning ahamiyati ortib borayotganini ta’kidlaydi.
3-rasm. Yo‘nalishlar bo‘yicha so‘zlarning taqsimlash
Jumlalarning tuzilishi va kirish so‘zlaridan foydalanish belgilangan maqsadlar va ularni amalga oshirish o‘rtasida mantiqiy bog‘liqlikni yaratadi. Tadbirkorlarni himoya qilish va bank-kredit munosabatlarini takomillashtirishga alohida e’tibor qaratilayotgani davlatning ijtimoiy mas’uliyatini ham ta’kidlaydi, bu esa ishonch va biznes bilan o‘zaro munosabatlarga tayyorlikni mustahkamlashga yordam beradi.
Umuman olganda, so‘zlarni sohalar bo‘yicha taqsimlash raqobatbardosh iqtisodiyotni yaratish yo‘lidagi strategik yo‘nalishni aks ettiradi, bunda tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash va xizmatlarni rivojlantirish asosiy rol o‘ynaydi.
Jadvaldan ko‘rinib turibdiki, Prezident nutqida bir qator asosiy yo‘nalishlar va tegishli masalalarga to‘xtalib o‘tildi. Asosiy yo‘nalishlarni taqsimlash va tegishli so‘zlardan foydalanish tahlili shuni ko‘rsatdiki, biznes uchun to‘siqlarni qisqartirish yo‘nalishida "yer", "tadbirkor", "biznes", "bank" va "kredit" so‘zlariga katta e’tibor beriladi. Bu so‘zlar tadbirkorlik uchun qulay muhit yaratish muhimligini ta’kidlaydi va nutqning muhim qismini tashkil qiladi (4-rasm).
Biznesni resurslar bilan ta’minlashda kalit so‘zlar "yer", "elektr", "qurilish", "sanoat", "qishloq" va "investitsiya" hisoblanadi. Ushbu so‘zlar barqaror rivojlanish va iqtisodiy o‘sishni qo‘llab-quvvatlash kontekstida muhim o‘rin tutadi, bu ham davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishlarini aks ettiradi.
Raqobatbatni oshirish va eksport imkoniyatlarini kengaytirish yo‘nalishida "davlat", "eksport", "savdo", "xususiy" va "mahsulot" so‘zlariga alohida e’tibor qaratilgan. Ushbu atamalar tashqi iqtisodiy faoliyatni rivojlantirishga qaratilgan strategik maqsadlarni ta’kidlaydi.
4-rasm. Yo‘nalishlar va ularda ishlatilgan so‘zlarning o‘zaro bog‘lanishi
Kichik va o‘rta biznesni qo‘llab-quvvatlash yo‘nalishida "mikromoliya", "faktoring", "davlat", "kredit" va "xizmatlar" so‘zlari tez-tez tilga olingan. Xizmat ko‘rsatish sohasini rivojlantirishning muhimligi "QQS", "davlat", "qurilish", "qishloq", "tizim" va "xususiy"so‘zlaridan foydalanish bilan ham tasdiqlanadi.
Shunday qilib, Prezidentning nutqi iqtisodiyotni rivojlantirish va tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlashga strategik yondashuvini ta’kidlaydigan asosiy mavzularga aniq tuzilish va e’tiborni namoyish etadi.
Ilyos Rabbimov,
Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi
Jamoatchilik bilan aloqalar bo‘limi
Izoh qoldirish