Toshkentda to‘qimachilik forumi yakunlandi, unda soha mutaxassislari to‘qimachilik sanoatini rivojlantirish va GSP + tizimiga asosan Yevropa Ittifoqi bozorida mahsulotlarni yanada rivojlantirish masalalarini muhokama qildilar.
"EO" materialida xalqaro konferensiyaning tafsilotlari haqida.
Yevropa Komissiyasining qarori bilan 10 aprelda Yevropa Ittifoqining barqaror rivojlanish va boshqaruv bo‘yicha imtiyozlar tizimi (GSP +) O‘zbekiston uchun kuchga kirdi.
Bu Yevropa Ittifoqi mamlakatlariga to‘qimachilik mahsulotlarini eksportini oshirish uchun qo‘shimcha imkoniyat yaratadi.
2020 yil natijalariga ko‘ra Yevropa Ittifoqiga 74 million dollarlik mahsulotlar eksport qilingan, GSP+ tizimi qo‘llanilishi bilan 2021 yilda eksport hajmi 142,1 million dollarga, 2022 yilga kelib 242,2 million dollarga ko‘payishi kutilmoqda.
Belgilangan natijalarga erishish uchun «O‘zto‘qimachiliksanoat» uyushmasi xalqaro tashkilotlar xamkorligida va sanoat korxonalari bilan birgalikda to‘qimachilik mahsulotlarini Yevropa Ittifoqi bozoriga olib chiqish strategiyasini ishlab chiqmoqda.
Forumda Yevropa Ittifoqining O‘zbekistondagi elchisi Sharlotta Adrian, «O‘zto‘qimachiliksanoat» uyushmasi raisi Ilxom Xaydarov, O‘zbekistonning Belgiyadagi elchisi Dilyor Hakimov, Germaniyaning O‘zbekistondagi elchisining o‘rinbosari Kristofer Fuks, XMTning «Uchinchi tomon monitoringi» loyihasi rahbari Yonas Astrup, GSP HUB guruhi rahbari Villem van der Gest, Germaniyaning xalqaro hamkorlik jamiyati vakolatxonasi rahbari York Pudelka, Control Union sertifikatsiya kompaniyasi rahbari Yoxan Maris, ITECA xalqaro ko‘rgazma kompaniyasining bosh direktori Nigora Xasanovalar nutq so‘zlashdi va GSP+ preferensiyalarini O‘zbekiston uchun ahamiyati hakida o‘z fikrlarini bildirib o‘tishdi.
Forum gibrid shaklda tashkil etildi va shu bois O‘zbekiston, Germaniya, Italiya, Fransiya, Belgiya, Ispaniya, Rossiya, Polsha, Latviya va Gollandiya to‘qimachilik korxonalari ishtirok etishiga imkon berdi va bir platformada birlashtirdi.
Forum ma’ruzachilari va ishtirokchilari Yevropa Komissiyasi tomonidan GSP+ imtiyozlarining O‘zbekistonga taqdim etilishi so‘nggi yillarda O‘zbekistonda amalga oshirilgan islohotlarning yutug‘i ekanligini ta’kidladilar.
GSP + tufayli O‘zbekiston Yevropa Ittifoqiga eksport hajmini bir necha bor oshirish imkoniyatiga ega, investitsiyalar oqimining ko‘payishi va mamlakatlar o‘rtasida savdo almashinuvi jadallashishi kutilmoqda.
Bugungi kunda O‘zbekiston dunyoning 65 mamlakatiga 2,1 milliard dollardan ortiq to‘qimachilik mahsulotlarini eksport qilmoqda, shundan 74 million dollari Yevropa Ittifoqi davlatlariga to‘g‘ri keladi.
Yaqin vaqtgacha O‘zbekistonda GSP+ umumiy preferensiyalardan foydalanilgan bo‘lib, u 3000 ta tovarni Yevropa Ittifoqiga bojxona to‘lovisiz va 3200 ta mahsulotni pasaytirilgan stavkalar bilan eksport qilishga imkon beradi.
2020 yilda Yevropa Ittifoqiga a’zo 16 mamlakatga eksport amalga oshirildi. Eksportning asosiy ulushini kalava ip - 49,1% (13,5 mln. AQSh dollari), mato 21,9% (6 mln. AQSh dollari), trikotaj buyumlar 16,7% (4,6 mln. AQSh dollari), tikuvchilik mahsulotlari 11% (2 mln. 9 mln. AQSh dollari), paypoq mahsulotlari 1,3% tashkil etadi. (0,3 million AQSh dollari). O‘zbek to‘qimachilik mahsulotlarini import kilingan birinchi uchlikdan Polsha — 56% (15,4 million dollar), Italiya — 19,1% (5,3 million dollar), Germaniya — 7,3% (2,0 million dollar) urin egallagan.
Ta’kidlash joizki, Yevropa Ittifoqining asosiy to‘qimachilik mahsulotlari importchilari Bangladesh, Hindiston, Vetnam, Indoneziya, Pokiston, Kambodja bo‘lib, ular dunyodagi yirik to‘qimachilik mahsulotlari ishlab chiqaruvchilari ham hisoblanadi.
Shu bilan birga, Yevropa Komissiyasining ma’lumotlariga ko‘ra, 2018 yilda GSP+ tizimi bo‘yicha import qilinadigan asosiy mahsulotlar to‘qimachilik va tayyor mahsulotlardir.
So‘nggi 5 yil ichida O‘zbekiston GSP + maqomini olgan birinchi mamlakat va Armaniston, Boliviya, Kabo-Verde, Qirg‘iziston, Mo‘g‘uliston, Pokiston, Filippin va Shri-Lankadan keyin GSP+ foyda oluvchi maqomini olgan to‘qqizinchi davlat
GSP + tizimidan foydalanish Yevropa Ittifoqi va O‘zbekiston o‘rtasidagi tovar ayirboshlash hajmini oshirish uchun qo‘shimcha imkoniyatlar yaratadi, chunki eksport qilinadigan bir qator muhim tovarlarga tariflar bekor qilinadi, chunki GSP + doirasida o‘zbek ishlab chiqaruvchilari tovarlarni eksport qilishlari mumkin bo‘lgan tovarlar soni 6200 ga oshdi. Bu avvalgidan ikki baravar ko‘p, shu jumladan, 1000 dan ortiq pozitsiyani o‘z ichiga olgan to‘qimachilik mahsulotlarining barcha pozitsiyalari kamrab oladi, masalan:
Shuni ta’kidlash kerakki, Yevropa Ittifoqi bozorida O‘zbekiston uchun GSP+ dan foydalanuvchi davlatlar - asosiy raqobatchilar Pokiston, Shri-Lanka, Mo‘g‘uliston hisoblanib GSP+ tizimi bo‘yicha ushbu mamlakatlarning eksportidagi to‘qimachilik mahsulotlarining ulushi umumiy eksport hajmining kamida 80 foizini tashkil etadi.
Shu bilan birgalikla Bangladesh, Hindiston, Vetnam kabi yirik raqobatchilari ham YeI bozorining asosiy importchilari hisoblanadi va ular bilan O‘zbekiston bozor uchun jiddiy raqobatlashadi.
Mutaxassislarning fikriga ko‘ra, GSP+ imtiyozli savdo rejimiga muvofiq, joriy yil oxiriga kelib to‘qimachilik mahsulotlarining kutilayotgan hajmi 150 million AQSh dollaridan oshadi, keyinchalik 2025 yilga kelib 1,2 milliard AQSh dollarigacha ko‘tariladi.
Shuningdek, investorlar va chakana sotuvchilarning qiziqishida sezilarli o‘sish kutilmoqda.
Raqobat tahlili quyidagi ustuvor yo‘nalishlarni aniqlashga imkon berdi:
➢ Ip va ip (mato ishlab chiqaruvchilar uchun);
➢ matolar (tayyor kiyim ishlab chiqaruvchilar uchun);
➢ trikotaj (supermarketlar tarmoqlari va kiyim do‘konlari uchun);
➢ ayollar, erkaklar va bolalar kiyimlari (supermarketlar tarmoqlari va kiyim do‘konlari uchun);
➢ Terri mahsulotlari (supermarketlar tarmoqlari, uy do‘konlari va mehmonxonalar uchun).
Shu bilan birga, eksport qilinadigan mahsulotlar sifatiga alohida e’tibor qaratiladi.
«O‘zto‘qimachiliksanoat» uyushmasiga ko‘ra, muntazam bozorni o‘rganish va mavjud talabga qarab bir oqimda yurish, Yevropa standartlarini joriy etish va mahsulotni sertifikatlash, xalqaro brendlar, chakana sotuvchilar, eksport hujjatlari, mahsulotlarni markalash, xavfsizlik kelgusida o‘sishga xizmat qiladi.
Izoh qoldirish