2017 йилдан бошлаб Ўзбекистон энергетика соҳасида самарадорликни ошириш, инфратузилмани модернизация қилиш ва бозор механизмларига ўтишга қаратилган кенг кўламли ислоҳотларни амалга оширмоқда. 2017 йилдан 2024 йилгача бўлган даврда соҳани тубдан трансформация қилиш учун норматив асос яратиш мақсадида 6 та қонун ва 90 дан ортиқ Президент ҳамда Вазирлар Маҳкамаси қарорлари қабул қилинди.
2017–2024 йилларда электр энергияси ишлаб чиқариш ҳажми 34 фоизга ўсиб, 81,5 млрд кВт·соатга етди. Бу эса қувватларни модернизация қилиш, инвестицияларни жалб этиш ҳамда анъанавий ва янгиланадиган манбалар асосида генерацияни ривожлантириш ҳисобига амалга оширилди.
Инвестициялар қувватларни оширишда ҳам ўз аксини топди. Электростанцияларнинг умумий ўрнатилган қуввати 2017 йилдаги 14,4 ГВтдан 2024 йилда 23,3 ГВтгача кўпайди. Айниқса, иссиқлик электростанциялари ва иссиқлик электр марказлари фаол ривожланди, уларнинг қуввати 12,5 ГВтдан 17,3 ГВтга етди.
Фаолият кўрсатаётган генерация корхоналари сони ҳам икки баробарга кўпайди: 2017 йилда 54 та бўлган бўлса, 2024 йилда 105 тага етди. Натижада, мамлакатнинг энергетика тизими янада диверсификациялашган ва барқарорлашган ҳолга келди.
Шу билан бирга, ишлаб чиқариш тузилишида ҳам муҳим ўзгаришлар кузатилди. Агар анъанавий иссиқлик электростанциялари ҳали ҳам асосий улушни — 67,6 млрд кВт·соатни таъминлаётган бўлса, янгиланадиган манбалар улуши тез суръатлар билан ўсмоқда. 2024 йилда гидроэнергетика 8,2 млрд кВт·соат, қуёш ва шамол электростанциялари эса 4,9 млрд кВт·соат электр энергияси ишлаб чиқарди.
2025 йил якунига қадар умумий қуввати 5,2 минг МВт бўлган 18 та қуёш ва шамол электростанциясини ишга тушириш режалаштирилган. Шу ҳисобига "яшил" энергия ҳажми йилига 12 млрд кВт·соатга етиши кутилмоқда. Натижада, 2024 йилда янгиланадиган манбалар улуши 16 фоизни ташкил этган бўлса, 2030 йилга бориб бу кўрсаткични 54 фоизга етказиш мақсад қилинган.
Электр энергиясини узатиш инфратузилмасига ҳам катта эътибор қаратилмоқда. Охирги йилларда 54,8 минг км янги электр узатиш тармоқлари ҳамда 17,2 мингта трансформатор пунктлари ишга туширилди.
Энергия истеъмоли самарадорлиги ҳам ортиб бормоқда. 2017–2024 йилларда ЯИМ 55 фоизга ўсганига қарамай, миллий иқтисодиётнинг энергия сиғими 7,4 фоизга камайди. Бу эса мамлакат иқтисодиёти бир маҳсулот бирлигига камроқ энергия сарфлаётганини ва рақобатбардошлик ортиб бораётганини англатади.
Ислоҳотларнинг яна бир муҳим натижаси — таъминот барқарорлигининг яхшиланиши бўлди. 2024 йил май ойидан кейин энергия ресурслари етказиб бериш даражаси ошди: суюлтирилган газ 45 фоизга, табиий газ 39 фоизга, электр энергияси эса 47 фоизга кўпайди.
Барча кўрсаткичлар шуни англатадики, Ўзбекистонда амалга оширилаётган энергетик трансформация комплекс хусусиятга эга бўлиб, иқтисодиётнинг барқарор ўсиши ва энергетика хавфсизлигини таъминлашга қаратилган.
Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар маркази
Изоҳ қолдириш