– 1992 йилда мамлакатларимиз ўртасида дипломатик муносабатлар ўрнатилганидан буён Ўзбекистон Республикаси билан Корея Республикаси ўртасида турли соҳалардаги ҳамкорлик изчил, жадал ва самарали ривожланиб бормоқда. 2006 йилда Стратегик шериклик тўғрисидаги Қўшма декларация қабул қилинди. Корея Республикаси Ўзбекистоннинг асосий ташқи савдо ҳамкорлари рўйхатида тўртинчи ўринни эгаллаб турибди.
Икки томонлама муносабатларда савдо-иқтисодий ҳамкорлик бўйича Ҳукуматлараро комиссия муҳим ўрин тутади. 2018 йилдан буён икки мамлакат Бош вазирлари ўринбосарларининг иқтисодий масалалар бўйича учрашувлари формати жорий этилди. 2018 йилда Инчеон шаҳрида Ўзбекистон-Корея савдо уйи очилди, бу Ўзбекистон маҳсулотларини Жанубий Корея бозорларига етказиб беришда муҳим ўрин тутади.
Ўзбекистон ва Жанубий Корея бугунги кунда ахборот технологиялари, рақамли тиббиёт, таълим ва маданият соҳаларида самарали ҳамкорлик қилиб келмоқда. Мамлакатимиз мактабгача таълим тизимига Жанубий Корея тажрибаси кенг жорий этилмоқда. Тошкентда Корея университетларининг филиаллари фаолият кўрсатмоқда.
Иқтисодий ислоҳотлар моделида ҳам сезиларли ўхшашлик мавжуд-иккала мамлакатда ҳам иқтисодий ўзгаришларда давлат етакчи рол ўйнайди, кичик ва ўрта бизнесни ривожлантиришга катта эътибор қаратилади, ислоҳотлар жараёнида дастлабки босқичларнинг саноат сиёсати экспортга йўналтирилган сиёсатга тўғри келади.
Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг 2017 йил 22-25 ноябрь кунлари Сеул шаҳрига давлат ташрифи Ўзбекистон Республикаси ва Корея Республикаси ўртасидаги муносабатларда янги саҳифа очди. Қарийб 10 миллиард долларлик ҳужжатлар ва битимлар, жумладан, Hyundai, Evergreen Holdings, Youngone Corporation, Hwachon Plant-Gemco каби компаниялар билан бир қанча йирик инвестиция шартномалари имзоланди. Шу билан бирга, Жаҳон савдо ташкилотига аъзо бўлиш масаласида Ўзбекистоннинг кореялик мутахассислари томонидан техник, маслаҳат ва эксперт ёрдами кўрсатиш бўйича келишувга эришилди.
2019 йил 18 апрель куни Корея Республикаси Президенти Мун Чжэ Иннинг Ўзбекистонга давлат ташрифи бўлиб ўтди. Ушбу ташриф доирасида Ўзбекистон Республикаси билан Корея Республикаси ўртасида Махсус стратегик шериклик тўғрисидаги Қўшма декларация имзоланди, муҳим келишувларга эришилди ва умумий қиймати 12 миллиард доллардан ортиқ битимлар имзоланди. Улар энергетика, нефт-газ, кимё, тоғ-кон саноати, машинасозлик, электротехника, тўқимачилик ва енгил саноат, транспорт ва логистика, инфратузилма, АКТ, рақамли тиббиёт каби соҳаларни қамраб олган. Улардан, хусусан, харидоргир дори воситалари ишлаб чиқаришни йўлга қўйиш мақсадида “Ангрен” иқтисодий зонасини “Инчеон” эркин иқтисодий зонаси бошқарувига ўтказиш тўғрисидаги битим эътиборга лойиқдир.
2021 йил 28 январь куни пандемия сабабли Ўзбекистон ва Жанубий Корея Президентлари Шавкат Мирзиёев ва Мун Чжэ Ин саммити видеоконференция шаклида бўлиб ўтди. Онлайн саммит якунлари бўйича "тўртинчи саноат инқилоби"ни қўллаб-қувватлаш мақсадида "рақамлаштириш" соҳасида ҳамкорлик меморандуми, Жанубий Кореянинг иқтисодий ҳамкорликни ривожлантириш жамғармаси (EDCF) билан 1 миллиард доллар ва бошқалар, шунингдек, Корея "янги курс" лойиҳасининг асосий элементи бўлган рақамли ва яшил соҳаларда ҳамкорликни кенгайтириш бўйича ўзаро англашув меморандуми имзоланди.
Бундан ташқари, ушбу саммит давомида икки мамлакат раҳбарлари икки томонлама эркин савдо битимини тузиш бўйича музокараларни бошлашга келишиб олди. "Барқарор савдо-иқтисодий шериклик тўғрисидаги битим" (STEP) ташқи савдо операциялари билан боғлиқ тартиб-таомилларни енгиллаштиради ва экспортни рағбатлантиради. Ушбу шартномани тузиш Жанубий Кореянинг янги Шимолий сиёсати доирасида Корея ярим оролининг шимолида жойлашган мамлакатлар билан иқтисодий алоқаларни мустаҳкамлашга қаратилган биринчи савдо шартномаси бўлиши мумкин.
Ташқи савдо айланмаси 2016 йилдаги 1070,4 миллион доллардан 2019 йилда 2767,7 миллион долларгача ўсди, пандемия таъсирида бироз пасайиб, 2020 йилда 2150,7 миллион долларни ташкил этди. 2016 йилга нисбатан ўсиш 2019 йилда 258,6 фоизни, 2020 йилда эса 200,9 фоизни ташкил этди. Агар 2016 йилда Кореянинг Ўзбекистон билан савдодаги улуши 4,4 фоизни ташкил этган бўлса, 2020 йилда бу кўрсаткич 5,9 фоизга етди. Ўзбекистон билан савдода Корея импортининг улуши худди шу даврда 7,2 фоиздан 9,9 фоизга ўсди.
Агар 2017 йил охирида Кореядан сармоя иштирокида фаолият кўрсатаётган корхоналар сони 510 тани ташкил этган бўлса, 1 ноябрь ҳолатига кўра 2021 йилда Ўзбекистонда шунга ўхшаш 928 та корхона фаолият олиб борган. Биргина 2021 йилнинг январь-октябрь ойларида Корея капитали иштирокида 80 та корхона ташкил этилди. Умуман олганда, 2018-2021 йилларда Корея капитали иштирокида фаолият юритаётган корхоналар сони 1,8 баробар ошди. Кореянинг Ўзбекистонга киритган инвестицияларининг умумий ҳажми 7 миллиард доллардан ошди.
Меҳнат муҳожирлари Ўзбекистон иқтисодиёти учун ҳамда Корея меҳнат бозорининг талаб ва таклиф мувозанатини сақлашда муҳим аҳамиятга эга. Жанубий Корея Ўзбекистон билан сўнгги йилларда жадал ўсиб бораётган уюшган меҳнат миграцияси тўғрисида битим тузган биринчи давлатлардан бири бўлган.
Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Корея Республикасига жорий давлат ташрифи Ўзбекистон Республикаси ва Корея Республикаси ўртасидаги иқтисодий ҳамкорликни ривожлантириш истиқболларини таҳлил қилиш жиҳатидан долзард ҳисобланади. Яқинда Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар маркази ва Корея Халқаро иқтисодий сиёсати институти билан ҳамкорликда тадқиқот ўтказди ва унга кўра Ўзбекистон ва Корея ўртасида тузулган савдо-сотиқ ва иқтисодий шартномалар икки давлат учун ҳам ЯИМ ҳажмини ошириш имкониятини беради. Хусусан, шартноманинг тузилиши Кореядан автомобиллар, бутловчи қисмлар ва эҳтиёт қисмлар ҳамда металлургия маҳсулотлари импортининг ошишига олиб келади.
Бу эркин савдо режимини ўрнатиш ва иқтисодий ҳамкорликни янада чуқурлаштириш Ўзбекистон учун ҳам, Корея учун ҳам фойдали эканини кўрсатади. Иқтисодиётнинг турли тармоқлари ва ҳамкорлик йўналишларида иқтисодий ҳамкорликни чуқурлаштириш учун катта имкониятлар мавжуд.
Корея ва Ўзбекистон божхона хизматлари ўртасидаги ҳамкорлик Ўзбекистонда электрон божхона хизматларини такомиллаштириш, Корея (KONEPS) ва Ўзбекистон (dxarid) электрон харид тизимларининг энг янги IT-технологияларини жорий этиш мақсадида ўзаро ҳамкорлиги учун ўзаро савдони ривожлантириш ва кенгайтириш, давлат харидларида ва CRM (мижозлар билан муносабатларни бошқариш тизими) асосида индивидуал ахборот хизматини яратиш самарали ҳисобланади.
Ишончли ва динамик транспорт-логистика алоқалари мамлакатлар ўртасидаги савдо алоқаларини ривожлантиришда катта аҳамиятга эга. Бу йўналишда Корея билан Кореянинг етакчи ҳаво юк ташувчиларини жалб қилган ҳолда Тошкент вилоятида замонавий транспорт-логистика “хаб”ини яратиш лойиҳасини ҳамкорликда ишлаб чиқиш катта аҳамиятга эга бўлиши мумкин.
Саноатда Корея мутахассислари билан биргаликда Корея тажрибаси асосида металлургия, нефт-кимё, машинасозлик каби соҳаларга ихтисослашган қора металл маҳсулотлари ишлаб чиқариш кластерлари билан интеграциялашган технополисларни ташкил этиш муҳим лойиҳалардан ҳисобланади.
Металлургия саноати Кореянинг анъанавий равишда етакчи тармоқларидан бири эканини инобатга олсак, темир рудаси конларини жойлашиш жойларини ўзлаштириш орқали Ўзбекистонда қўшма металлургия корхоналарини ташкил этиш муҳим аҳамиятга эга ва улкан қизиқиш уйғотади.
Корея Жанубий Осиёда шиша ишлаб чиқарувчи етакчи давлатлардан бири бўлганлиги сабабли Ўзбекистонда Кореянинг йирик қурилиш материаллари ишлаб чиқарувчилари билан қўшма корхоналар ташкил этиш, хусусан, маҳаллий хомашё асосида ушбу турдаги маҳсулотларни ишлаб чиқариш катта истиқболга эга бўлиши мумкин.
Электротехника соҳасида Кореянинг етакчи компаниялари (Samsung Electronics, LG) билан янги қўшма корхоналар, хусусан, янги авлод маиший техника – телевизорлар, музлатгичлар, кир ювиш машиналари, кондиционерлар ишлаб чиқариш бўйича лойиҳаларни амалга ошириш бўйича ҳамкорлик давом эттирилиши билан истиқболлидир.
(Масалан, Samsung Electronics дунёда энг яхши деб топилган кейинги авлод Neo QLED, Micro LED ва Lifestyle телевизорларини сотувга чиқарди). Кореянинг электротехника саноатига инновациялар ва илмий-тадқиқот ишларига инвестицияларни қўллаб-қувватлаш бўйича тажрибасини ўрганиш Ўзбекистонда электротехника саноатини ривожлантириш учун катта ёрдам бериши мумкин.
Кимё саноати соҳасида ҳамкорликни чуқурлаштириш ҳам истиқболли ҳисобланади. Хусусан, бу борадаги ҳамкорлик бўйича олиб борилган изланишлардан кўриниб турибдики, эркин савдо шартномаси тузилган тақдирда Ўзбекистоннинг Кореяга азотли ва калийли ўғитлар экспорти ҳажми ошади.
Яна бир истиқболли режелардан бири Ўзбекистонда илғор Корея технологиялари асосида силикон полимер катализаторлар (қуёш батареялари ишлаб чиқариш учун хомашё) ишлаб чиқарувчи қўшма корхона ташкил этиш. Кореяда “яшил” иқтисодиётни ривожлантиришга эътибор кучайиб бораётгани сабабли, Ўзбекистонда кимё маҳсулотларини ишлаб чиқариш бўйича “яшил” стратегияни ишлаб чиқишда Кореалик мутахассислар иштирок этиши мақсадга мувофиқ.
Ўзбекистон ва Корея Республикаси ўртасида автомобилсозлик соҳасидаги ҳамкорлик 90-йилларда Асака шаҳридаги “UZ–DEU auto” автомобил заводи ташкил этилганидан буён узоқ тарихга эга бўлиб, бу Ўзбекистонда автомобилсозлик саноатининг ривожланишига сабаб бўлди. Шунга қарамай, бу борадаги ҳамкорликни ривожлантириш салоҳияти анча юқорилигича қолмоқда.
Автомобил саноати соҳасида кадрлар тайёрлашда ҳамкорлик катта имкониятлар очмоқда, жумладан, Ўзбекистонда автомобил ишлаб чиқаришни маҳаллийлаштириш (Hyundai, KIA) доирасида маҳаллий кадрларни Кореяда тайёрлаш, Ўзбекистонда ўқув марказларини ташкил этиш бўйича Корея Олий ўқув юртларида машинасозлик, муҳандислик йўналишлари бўйича ўзбек мутахассисларини ўқитиш ва стажировкадан ўтказиш бўйича ҳамкорлик катта имкониятлар яратмоқда.
Тўқимачилик саноати ва кийим-кечак ишлаб чиқаришда Ўзбекистонда ишлаб чиқариш объектларини очиш ва Ўзбекистон ҳудудларида Ўзбекистон-Корея тўқимачилик технопаркининг филиалларини кенгайтириш ва яратиш учун Корея кийим тўқимачилик компанияларининг мода брендларини жалб қилиш истиқболли бўлиши мумкин.
Ўзбекистон мева-сабзавот маҳсулотларини Кореяга экспорт қилишни ошириш рентабеллигини қуйидаги рақамлар кўрсатиб турибди. 2021 йилда Ўзбекистон Кореяга 206 тонна гилос етказиб берди (2017 йилда рекорд даражада - 400 тонна), АҚШ эса 12 минг тонна, лекин кореялик истеъмолчилар учун ўртача АҚШдан олинган гилос нархи ўзбекларникидан икки баробар қиммат туради. Ўзбек гилосини Кореяга экспорт қилиш ҳажмини ошириш Корея инвестициялари ва технологиялари томонидан Ўзбекистонда йирик калибрли гилос етиштириш учун интенсив боғлар яратилишига ёрдам беради.
Тошкентдаги «Инха» ва «Пучон» университетлари ва «Ёджу» техника институтининг ижобий тажрибасига асосланган фан ва таълим соҳасидаги ҳамкорликнинг чуқурлашувига Кореянинг Ўзбекистондаги етакчи илмий-техника институтларининг янги филиаллари очилиши ёрдам беради.
Шундай қилиб, Корея ва Ўзбекистон ўртасидаги самарали ва ўзаро манфаатли ҳамкорлик муваффақиятли ривожланишда давом этмоқда, бироқ унинг кенг тармоқ ва йўналишларда чуқурлашиши учун катта салоҳият мавжуд. Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев ва Корея Республикаси Президенти Мун Чжэ Ин ўртасидаги ушбу учрашув икки мамлакат халқлари манфаатлари йўлида ҳамкорликни чуқурлаштириш соҳасида янги ечимларга олиб келишига ишонч ҳосил қилишимиз мумкин.
Обид Ҳакимов, Иқтисодий тадқиқотлар ваислоҳотлар маркази директори
"The Korea Post" журнали
Изоҳ қолдириш