Markaziy bank, Soliq va Bojxona qo‘mitalari hamda Respublika tovar-xomashyo birjasi tomonidan taqdim etilgan tezkor ma’lumotlar asosida O‘zbekiston Respublikasining barcha hududlarida har oyda tadbirkorlik faoliyati kompleks tahlili o‘tkaziladi.
Monitoring natijalariga ko‘ra, may oyida respublikadagi soliq tushumlari ijobiy dinamikani ko‘rsatdi va o‘tgan yilning shu davriga nisbatan 18%ga oshdi. Hududlar kesimida soliq tushumlari tahlili bir qator ijobiy tendensiyalarni ko‘rsatdi.
Toshkent (52,8%), Sirdaryo (37,9%), Namangan (37,5%), Andijon (36,7%), Buxoro (34,7%), Farg‘ona (31,8%ga) viloyatlarida, shuningdek, poytaxtda 45,1%ga sezilarli o‘sish kuzatildi.
Soliq tushumlarining ko‘payishi tovar va xizmatlar ishlab chiqarish hajmining kengayishi, biznes daromadlarining ortishi va aholi bandligining o‘sishidan dalolat beradi.
Xususan, daromad solig‘i tushumlari 17,1%ga oshgan bo‘lib, bu mehnat bozoridagi faollik, ish haqi miqdorining o‘sishi va aholi xarid qobiliyatining kuchayishi bilan bevosita bog‘liq.
Mulk solig‘i 18,7%ga o‘sdi, bu ko‘chmas mulk bozori barqarorligi va aktivlar qiymatining o‘sishidan dalolat beradi. Ushbu tendensiya sektorning yuqori investitsion jozibadorligidan dalolat beradi.
Shu bilan birga, yer solig‘i tushumlarining 17,2%ga oshgani yangi yer maydonlarining xo‘jalik faoliyatiga jalb etilayotgani bilan izohlanadi va bu qishloq xo‘jaligi, sanoat va logistika sohalarida jadal rivojlanishga ishora qiladi.
Tashqi iqtisodiy faoliyat sohasida ham soliq tushumlari sezilarli darajada oshgan — bojxona to‘lovlari bo‘yicha tushumlar 14,3%ga ko‘paydi. Bu ko‘rsatkich xalqaro savdo hajmlarining o‘sishi, eksport salohiyatining kengayishi hamda jahon iqtisodiyotiga integratsiya jarayonlarining chuqurlashuvini tasdiqlaydi.
Ayniqsa, Sirdaryo viloyatida bojxona to‘lovlari 138,4%ga, Qoraqalpog‘iston Respublikasida esa 50,2%ga oshgani qayd etilgan. O‘rtacha, ammo barqaror o‘sish Navoiy (30,5%), Toshkent (16,2%), Namangan (13,5%) viloyatlari hamda Toshkent shahrida (18,4%) qayd etildi.
Bojxona tushumlarining o‘sishi bir qator muhim yo‘nalishlar bo‘yicha import hajmining oshishi bilan bog‘liq: jumladan, asbob-uskunalar, metallar, oziq-ovqat mahsulotlari, kimyo, plastmassa va kauchuk, yog‘och, qog‘oz, qurilish materiallari, tamaki mahsulotlari va o‘simlik mahsulotlari.
Joriy yilning may oyida tovarlar eksporti ijobiy dinamikani saqlab qoldi va o‘tgan yilning shu davriga nisbatan 6%ga oshdi. Eksportning eng sezilarli o‘sishi Surxondaryo (74,1%), Samarqand (41,7%), Xorazm (27,3%) va Namangan (18,9%) viloyatlarida qayd etildi.
Shu bilan birga, investitsiya faolligining o‘sishini aks ettiradigan muhim ko‘rsatkich — kreditlash hajmi ham sezilarli darajada oshgan.
May oyi davomida tijorat banklari tomonidan ajratilgan kreditlar hajmi o‘tgan yilning shu davriga nisbatan 45,8%ga ko‘paydi. Ayniqsa, Sirdaryo (88,7%), Navoiy (52,1%), Qashqadaryo (48,1%), Namangan (46,4%), Surxondaryo (34,9%) viloyatlari va Toshkent shahrida (60,8%) kredit berish hajmining keskin o‘sishi kuzatilgan.
Xususiy sektorning jadal rivojlanayotgani yangi xo‘jalik yurituvchi sub’yektlar sonining keskin ko‘payishi orqali ham o‘z aksini topgan. May oyida 34 mingdan ortiq yangi korxonalar ro‘yxatdan o‘tgani mamlakatdagi tadbirkorlik muhitining yaxshilanib borayotgani va davlat tomonidan ko‘rsatilayotgan qo‘llab-quvvatlash chora-tadbirlarining samaradorligidan dalolat beradi. Yangi tashkil etilgan sub’yektlar soni bo‘yicha Toshkent (3 405), Xorazm (2 909), Farg‘ona (2 866), Samarqand (2 530) viloyatlari va Toshkent shahri (7 830) peshqadam hisoblanadi.
Bundan tashqari, tovar-xom ashyo birjasidagi faoliyatda ham ijobiy o‘sish kuzatildi. Tahlil qilinayotgan davrda O‘zbekiston Respublikasi tovar-xom ashyo birjasida tuzilgan bitimlar hajmi 35,8 foizga oshdi.
O‘zRTXB aylanmasining o‘sishi korxonalarning ochiq va shaffof xarid mexanizmlarini kengroq qo‘llashga intilayotganini, xarajatlarni qisqartirish va yetkazib berish barqarorligini ta’minlashga intilayotganini ko‘rsatadi. Eng yuqori o‘sish Qashqadaryo (83,4%), Jizzax (62,6%), Sirdaryo (60,5%), Surxondaryo (59,5%) viloyatlari va Qoraqalpog‘iston Respublikasida (65,9%) kuzatildi.
Sultonmurod Ozodov
Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi
Izoh qoldirish