Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар маркази: Май ойи якунларига кўра иқтисодий ўсиш суръати ҳудудлар бўйича барқарор даражада сақланиб қолди

Мониторинг натижаларига кўра, май ойида республикадаги солиқ тушумлари ижобий динамикани кўрсатди ва ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 18%га ошди. Ҳудудлар кесимида солиқ тушумлари таҳлили бир қатор ижобий тенденцияларни кўрсатди.

Тошкент (52,8%), Сирдарё (37,9%), Наманган (37,5%), Андижон (36,7%), Бухоро (34,7%), Фарғона (31,8%га) вилоятларида, шунингдек, пойтахтда 45,1%га сезиларли ўсиш кузатилди.

Солиқ тушумларининг кўпайиши товар ва хизматлар ишлаб чиқариш ҳажмининг кенгайиши, бизнес даромадларининг ортиши ва аҳоли бандлигининг ўсишидан далолат беради.

Хусусан, даромад солиғи тушумлари 17,1%га ошган бўлиб, бу меҳнат бозоридаги фаоллик, иш ҳақи миқдорининг ўсиши ва аҳоли харид қобилиятининг кучайиши билан бевосита боғлиқ.

Мулк солиғи 18,7%га ўсди, бу кўчмас мулк бозори барқарорлиги ва активлар қийматининг ўсишидан далолат беради. Ушбу тенденция секторнинг юқори инвестицион жозибадорлигидан далолат беради.

Шу билан бирга, ер солиғи тушумларининг 17,2%га ошгани янги ер майдонларининг хўжалик фаолиятига жалб этилаётгани билан изоҳланади ва бу қишлоқ хўжалиги, саноат ва логистика соҳаларида жадал ривожланишга ишора қилади.

Ташқи иқтисодий фаолият соҳасида ҳам солиқ тушумлари сезиларли даражада ошган — божхона тўловлари бўйича тушумлар 14,3%га кўпайди. Бу кўрсаткич халқаро савдо ҳажмларининг ўсиши, экспорт салоҳиятининг кенгайиши ҳамда жаҳон иқтисодиётига интеграция жараёнларининг чуқурлашувини тасдиқлайди.

Айниқса, Сирдарё вилоятида божхона тўловлари 138,4%га, Қорақалпоғистон Республикасида эса 50,2%га ошгани қайд этилган. Ўртача, аммо барқарор ўсиш Навоий (30,5%), Тошкент (16,2%), Наманган (13,5%) вилоятлари ҳамда Тошкент шаҳрида (18,4%) қайд этилди.

Божхона тушумларининг ўсиши бир қатор муҳим йўналишлар бўйича импорт ҳажмининг ошиши билан боғлиқ: жумладан, асбоб-ускуналар, металлар, озиқ-овқат маҳсулотлари, кимё, пластмасса ва каучук, ёғоч, қоғоз, қурилиш материаллари, тамаки маҳсулотлари ва ўсимлик маҳсулотлари.

Жорий йилнинг май ойида товарлар экспорти ижобий динамикани сақлаб қолди ва ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 6%га ошди. Экспортнинг энг сезиларли ўсиши Сурхондарё (74,1%), Самарқанд (41,7%), Хоразм (27,3%) ва Наманган (18,9%) вилоятларида қайд этилди.

Шу билан бирга, инвестиция фаоллигининг ўсишини акс эттирадиган муҳим кўрсаткич — кредитлаш ҳажми ҳам сезиларли даражада ошган.

Май ойи давомида тижорат банклари томонидан ажратилган кредитлар ҳажми ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 45,8%га кўпайди. Айниқса, Сирдарё (88,7%), Навоий (52,1%), Қашқадарё (48,1%), Наманган (46,4%), Сурхондарё (34,9%) вилоятлари ва Тошкент шаҳрида (60,8%) кредит бериш ҳажмининг кескин ўсиши кузатилган.

Хусусий секторнинг жадал ривожланаётгани янги хўжалик юритувчи субъектлар сонининг кескин кўпайиши орқали ҳам ўз аксини топган. Май ойида 34 мингдан ортиқ янги корхоналар рўйхатдан ўтгани мамлакатдаги тадбиркорлик муҳитининг яхшиланиб бораётгани ва давлат томонидан кўрсатилаётган қўллаб-қувватлаш чора-тадбирларининг самарадорлигидан далолат беради. Янги ташкил этилган субъектлар сони бўйича Тошкент (3 405), Хоразм (2 909), Фарғона (2 866), Самарқанд (2 530) вилоятлари ва Тошкент шаҳри (7 830) пешқадам ҳисобланади.

Бундан ташқари, товар-хом ашё биржасидаги фаолиятда ҳам ижобий ўсиш кузатилди. Таҳлил қилинаётган даврда Ўзбекистон Республикаси товар-хом ашё биржасида тузилган битимлар ҳажми 35,8 фоизга ошди.

ЎзРТХБ айланмасининг ўсиши корхоналарнинг очиқ ва шаффоф харид механизмларини кенгроқ қўллашга интилаётганини, харажатларни қисқартириш ва етказиб бериш барқарорлигини таъминлашга интилаётганини кўрсатади. Энг юқори ўсиш Қашқадарё (83,4%), Жиззах (62,6%), Сирдарё (60,5%), Сурхондарё (59,5%) вилоятлари ва Қорақалпоғистон Республикасида (65,9%) кузатилди.

Султонмурод Озодов

Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар маркази