O‘zbekiston iqtisodiyoti yilni jadal o‘sish sur’atlari bilan boshladi. Statistika agentligi ma’lumotlariga ko‘ra, 2024 yilning 1-choragida yalpi ichki mahsulot 6,2%ga o‘sgan (2023 yilning 1-choragida — 5,7%).
Tahlil qilinayotgan davrda O‘zbekistonning asosiy savdo sheriklari bo‘lgan mamlakatlarda iqtisodiy o‘sish kuzatildi. Rossiya Federatsiyasi Iqtisodiy rivojlanish vazirligi ma’lumotlariga ko‘ra, joriy yilning 1-choragida Rossiya iqtisodiyoti 5,4%ga o‘sdi. Ko‘rib chiqilayotgan davrda Xitoy yalpi ichki mahsuloti 5,3%ga oshdi. Qozog‘istonda qisqa muddatli iqtisodiy ko‘rsatkichning o‘sishi 4,7%ni tashkil etdi. Qirg‘izistonda iqtisodiy o‘sish sur’ati 8,8%ni tashkil etdi.
Inflyasiya. O‘zbekistonda dastlabki uch oyda narxlar 1,7%ga oshgan (2023 yil 1-choragida – 2,4%). Yillik hisobda iste’mol narxlarining o‘sishi ham 8%gacha sekinlashdi (2023 yil mart oyi oxirida – 11,7%). Taqqoslash uchun, Qozog‘istonda 1-chorakda iste’mol narxlari indeksi 2023 yil dekabr oyiga kelib 2,6%ga (yillik hisobda – 9,3%), Rossiyada – 1,9%ga (yillik hisobda – 7,8%) oshdi. O‘zbekistonda 2024 yilning 1-choragida oziq-ovqat mahsulotlari narxi 1,7%ga, nooziq-ovqat mahsulotlari 1,1%ga, xizmatlar 2,3%ga oshdi.
Birinchi uch oy yakunlariga ko‘ra, misli ko‘rilmagan investitsiya faolligi kuzatildi – asosiy kapitalga investitsiyalar 75%ga oshdi. Markazlashtirilmagan investitsiyalar hajmi 1,8 barobar, jumladan, to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar 2,6 barobar oshdi. Shuningdek, korxonalarning o‘z mablag‘lari hisobidan investitsiyalar 13%ga, aholi mablag‘lari hisobidan 6,3%ga o‘sishi kuzatilmoqda.
Markazlashtirilgan investitsiyalar hajmi 17%ga oshdi. Shu bilan birga, byudjet mablag‘lari hisobidan investitsiyalar 50%dan ortiqroqqa qisqartirildi. Hukumat kafolati ostida jalb qilingan investitsiyalar 2,4 barobar oshdi, biroq ularning umumiy investitsiyalardagi ulushi 4,8%ni tashkil etdi.
Umuman olganda, 1-chorak yakunlariga ko‘ra, investitsiyalar umumiy hajmida markazlashtirilmagan investitsiyalarning ulushi 93%ni, markazlashtirilgan investitsiyalar esa 7%ni tashkil etdi.
Iqtisodiyotning barcha tarmoqlarida 2023 yil yanvar-mart oylaridagi ko‘rsatkichlarga nisbatan jadal o‘sish dinamikasi kuzatildi.
Qishloq xo‘jaligida o‘sish sur’ati 2023 yilning 1-choragidagi 3,2%dan joriy yilning 1-choragida 3,6%gacha tezlashdi. O‘simlikchilik va chorvachilik 3,6%ga, o‘rmon xo‘jaligi 2,7%ga, baliqchilik 5,8%ga o‘sdi.
Ko‘rib chiqilayotgan davrda sanoat ishlab chiqarishi 6,5%ga o‘sdi (2023 yil yanvar-mart oylarida – 4,1%). Tarmoqlar bo‘yicha ishlab chiqarishning qariyb 80%ini tashkil etuvchi qayta ishlash sanoatida mahsulot ishlab chiqarish hajmi 7,1%ga, tog‘-kon sanoatida 4,9%ga, elektr ta’minoti, gaz ta’minoti, sovutish tizimlari – 2,9%ga, suv ta’minoti va chiqindilarni utilizatsiya qilishda - 5,8%ga o‘sish sur’atlarini tashkil etdi.
2024 yilning yanvar-mart oylarida qurilish sohasida mahsulot ishlab chiqarishning o‘sish sur’ati 6,8%ni tashkil etdi (2023 yilning shu davrida – 4,5%).
2024 yilning birinchi uch oyida bozor xizmatlari hajmi 14,2%ga, 2023 yilning shu davrida esa 10,9%ga oshdi. Xususan, eng katta o‘sish ta’lim sohasida – 26%, moliyaviy xizmatlar – 25%, axborot va kommunikatsiyalar – 19%, sog‘liqni saqlash – 14%, doimiy yashash joyi va ovqatlanish – 11%, ko‘chmas mulk - 11%ga kuzatildi. Chakana tovar aylanmasi 9,3%ga oshdi.
Transport xizmatlari hajmi 7,2%ga, yuk aylanmasi 6,2%ga, yo‘lovchilar aylanmasi 5%ga oshdi.
Yanvar-mart oylarida tashqi savdo aylanmasi 6,2%ga o‘sib, 15,8 mlrd dollarga yetdi (2023 yilning yanvar-mart oylarida o‘sish 12,8%ni tashkil etdi). Shu bilan birga, eksport 10%ga oshib, 6,4 mlrd dollarni tashkil etdi (2023 yilning yanvar-mart oylarida 0,7%ga pasayish kuzatildi), import 3,8%ga oshib, 9,4 mlrd dollarni tashkil etdi (o‘tgan yilning dastlabki uch oyida importning 23%ga o‘sishi kuzatildi).
Joriy yilning dastlabki uch oyida yoqilg‘i-energetika materiallari eksporti qariyb 2 barobar, xomashyo 32%, kimyo sanoati mahsulotlari 28%, xizmatlar 10%ga o‘sgan.
Shu bilan birga, O‘zbekiston yoqilg‘i-energetika materiallari importini 37%ga, xizmatlarni 40%ga, sanoat tovarlari importini 14%ga oshirdi. Shuningdek, oziq-ovqat mahsulotlari importi 6,7%ga, kimyo mahsulotlari 2,5%ga, mashina va uskunalar 2,6%ga kamayganini qayd etish lozim.
***
Umuman olganda, birinchi chorakda O‘zbekiston iqtisodiyoti uchun qulay ichki va tashqi sharoitlar yaratildi. Asosiy savdo hamkorlari iqtisodiy o‘sishni boshdan kechirdilar.
Yuqori investitsiya faolligi, inflyasiyaning sekinlashuv tendensiyasining davom etishi va barcha tarmoqlarda ishlab chiqarishning ilg‘or dinamikasi 2023 yilning yanvar-mart oylariga nisbatan umuman iqtisodiyotning o‘sish sur’atlarining tezlashishiga olib keldi.
Izoh qoldirish