Ўзбекистонга "Осиё йўлбарси" деган янги ном берилди

Aлоҳида иқтисодий ҳодиса - "Осиё йўлбарслари" аллақачон иқтисодий дарсликларга кириб келган. Осиё йўлбарсларининг биринчи тўлқини - Жанубий Корея, Сингапур, Тайван ва Гонконгда - 1960 йилдан 1990 йилларга қадар энг яхши вақтларини ўтказди, уларнинг тез ўсиши 1998 йилги Осиё инқирозидан кейин барқарорлашди.

Иккинчи тўлқин йўлбарслари - Индонезия, Малайзия, Ветьнам ва Таиланд - 1990 йилларнинг охирларида модернизацияни бошладилар ва ҳозирги вақтда улар "катта" осиёлик ўртоқларнинг технологик занжирларида тўлиқ иштирок этиб, иқтисодиётига тузилиш жиҳатидан яқинлашмоқда. Уларнинг корхоналари яхши даромад олишади, аҳолиси Осиёнинг қолган қисмидан яхшироқ яшайди, лекин иқтисодиётнинг ўсиши аввалгидек юқори эмас.

Энди учинчи тўлқин вақти келди, унинг локомотивини ишонч билан Марказий Осиё вакили — Ўзбекистон деб аташ мумкин.

Нима учун Ўзбекистон Жануби-Шарқий Осиёдан эстафетани олиб, навбатдаги "йўлбарс"га айланишига амин бўлишимиз керак?

Барча "йўлбарсларни" битта муҳим нарса - чет эл капиталининг кириб келиши ва инсон салоҳияти сифатининг яхшиланиши бирлаштирди. Айниқса, сўнгги бир неча йил ичидаги айнан шу омиллар бугунги кунда Ўзбекистонга хос.

Инсон салоҳияти нуқтаи назаридан шуни таъкидлаш жоизки, Марказий Осиёдаги нефт бўлмаган мамлакатлар орасида Ўзбекистон энг юқори меҳнат унумдорлигига (киши бошига 1700 AҚШ доллари) эга. Ушбу кўрсаткич бўйича ўзбеклар, ҳатто иқтисодиёти беш баравар катта бўлган Покистонни ҳам ортда қолдиришди.

Юқори меҳнат унумдорлиги нафақат сотиб олинган технологиялар ва хорижий ускуналар натижасидир. Инсон маҳсулдорлигини ривожлантиришнинг асосий омили бу таълимдир. Совет Иттифоқи давридан бери Ўзбекистонда кучли ўрта мактаб барпо этди, шунингдек, давлат янада ривожланиб, бошқа нарсалар қатори олий таълим муассасаларини ҳам ривожлантирмоқда.

Умуман олганда, Ўзбекистон йилига ЯИМнинг 5-6 фоизини таълимга сарфлайди - бу нафақат МДҲда, балки бутун дунёда энг юқори кўрсаткичлардан биридир, масалан, AҚШда ҳам таълимга шунча сарфланади.

Чет элдан капиталнинг кириб келиши иқтисодиётдаги таркибий ўзгаришларнинг катализатори бўлиши керак

2016 йилдан буён амалга оширилаётган бозор ислоҳотлари туфайли хорижий инвестицияларни фаоллаштириш мумкин бўлди.

Валюта бозорини либераллаштириш, давлат корхоналарини кенг миқёсда хусусийлаштириш, айрим ички нархларни режали равишда либераллаштириш, замонавий пул-кредит сиёсати - буларнинг барчаси Ўзбекистонга ҳар йили тобора кўпроқ сармоя киритишга тайёр бўлган хорижий инвесторлар томонидан ниҳоятда ижобий қабул қилинмоқда.

Ишга туширилган иқтисодий трансформация натижасида Ўзбекистон иқтисодиёти саноат-технология мамлакатининг ўзига хос хусусиятларига эга бўлади. Ўзбекистон ҳозирда саноат ишлаб чиқаришининг нисбатан юқори улушига (28%) ва ялпи ички маҳсулотда хизматлар (30%) эга, бироқ бу узоқ йўлнинг бошланиши. Мамлакатда замонавий фабрикалар очилмоқда, ускуналар импорт қилинмоқда, эртами-кечми экспорт маҳсулотлари ва уй-рўзғор буюмлари ишлаб чиқариш ҳажмининг сезиларли ўсишига олиб келади.

Ўзбекистон иқтисодиётининг реал ўсиш суръатлари кўп йиллар давомида 5 фоиздан ошди ва бу оддий ҳолатдан йироқ. Ўтган йили Ўзбекистон ва Тожикистон коронавирус пандемиясига қарамай, ялпи ички маҳсулотнинг ижобий ўсишини кўрсатган ягона МДҲ давлати бўлди.

Ўзбекистоннинг иқтисодий ютуққа эришишига тўсқинлик қиладиган омиллар борми?

Aгар биз олдиндан айтиб бўлмайдиган ҳолатларни эпидемиялар ёки глобал инқирозларни ҳисобга олмасак, катта йўқотиш йўқ. Ўзбекистон ресурслар ва инсон капиталига бой мамлакат, республика нисбатан кичик ташқи қарзга эга ва ислоҳотларни давом эттиришга қаратилган замонавий илғор ҳукуматга эга. "Йўлбарсни" мунтазам равишда секинлаштирадиган ёки тўхтатиши мумкин бўлган ҳеч қандай омиллар йўқ.

Газета.ру

Латофат Бўриева таржимаси