Ўзбекистон Республикаси ҳудудларида ишбилармонлик фаолияти таҳлили ҳар ойда Марказнинг тезкор маълумотлар асосида (республиканинг барча соҳалари бўйича ўтказилган мониторинг, Давлат божхона қўмитаси, ДСҚ, МБ ва ЎзРХТБ) амалга оширилади.
Мониторинг натижалари шуни кўрсатдики, республиканинг солиқ тушумлари ҳажми жорий йилнинг 1 январидан 30 апрелигача бўлган даврда ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 29,5 фоизга ўсди. Шу билан бирга, солиқ тушумларининг сезиларли даражада ўсиши Навоий (37,6%), Қашқадарё (34,2%), Хоразм (32,2%), Жиззах (31,8%) вилоятлари, Тошкент (35,4%) шаҳрида кузатилди.
Албатта, солиқ тушумлари иқтисодий фаолликнинг ошиши ва қулай бизнес истиқболларини кўрсатиши туфайли ошди. Таҳлил қилинаётган давр учун солиқ тушумлари янги хўжалик юритувчи субъектларнинг ҳуқуқий айланмага жалб этилиши туфайли ҳам ортиб боради. Солиқ тушумларини йиғилишининг кўпайиши ҳам билвосита маъмуриятнинг яхшиланишини кўрсатиши мумкин.
Солиқ тушумларининг ўсиши пандемиядан кейин ишбилармонлик фаолиятини тиклашнинг бевосита натижасидир, бу еса кичик ва ўрта бизнес ва жисмоний шахсларнинг даромадларини оширишга олиб келди ва давлат томонидан бизнесни тиклаш ва иқтисодиётни тиклаш бўйича кўрилаётган чора-тадбирлар муваффақиятли бўлганлигини исботлайди.
Таҳлил қилинаётган даврда божхона тўловларидан тушумлар 44,6% га ўсди. Тушумлар ҳажмининг энг катта ўсиши Жиззах (3 баробар), Сирдарё (2,3 баробар), Фарғона (2,1 баробар), Наманган (95,8%) вилоятларида ва Қорақалпоғистон Республикасида (78,8%) қайд этилди.
Ҳозирги кунда мамлакатда ички талабнинг ўсиши давлат бюджетининг мустаҳкамланишига хизмат қилмоқда. Бундан ташқари, пандемиядан кейин иқтисодиётнинг турли тармоқларида ижобий ўзгаришлар юз бермоқда, натижада Ўзбекистоннинг бошқа мамлакатлар билан ташқи иқтисодий алоқалари жадал ривожланмоқда. Ушбу даврда импорт таркибида машинасозлик ва транспорт ускуналари, ундан кейин ишлаб чиқарилган маҳсулотлар, кимёвий моддалар ва шу каби маҳсулотлар, шунингдек, озиқ-овқат маҳсулотлари ва тирик ҳайвонлар устунлик қилди.
Давлат божхона қўмитаси маълумотларига кўра, йил бошидан буён ўтган йилнинг шу даврига нисбатан товарларни экспорт қилиш ҳажми 36,3% га ошди. Маҳсулотлар экспорти ҳажмининг ўсиши Жиззах (2 баробар), Сирдарё (93,5%), Андижон (78,4%), Бухоро (69,4%) ва Тошкент (53,0%) вилоятларига тўғри келди.
Экспорт ҳажмини ошириш учун нафақат экспортга йўналтирилган товарлар ишлаб чиқариш, балки халқаро иқтисодий ташкилотлар билан ҳамкорлик қилиш муҳим аҳамиятга эга. Пандемия чоралари юмшатилгандан сўнг савдо алоқалари яна тикланди. Бундан ташқари, ҳозирги вақтда импортнинг аксарият қисми ишлаб чиқариш объектларини яратиш ва модернизация қилиш учун фойдаланиладиган машина ва ускуналардан иборат бўлиб, улар узоқ муддатда иқтисодий ўсишга, шу жумладан, тайёр маҳсулотлар экспортининг ўсишига ёрдам беради. Таҳлиллар шуни кўрсатдики, саноат моллари, озиқ-овқат маҳсулотлари ва кимёвий моддалар экспорти жадал ўсиб бормоқда.
Таҳлил қилинган давр учун тижорат банклари томонидан берилган кредитлар ҳажми 25,3 фоизга ўсди. Берилган кредитлар ҳажмининг энг катта ўсиши Сурхондарё (71,7%), Навоий (70,3%), Хоразм (45,6%), Бухоро (44,4%) вилоятлари ва Қорақалпоғистон Республикасида (34,1%) кузатилмоқда.
Ўзбекистонда кредитларга бўлган талаб аста-секин тикланмоқда. Ўз навбатида, ички талабнинг ортиши ва бизнес тузилмасининг яхшиланиши талабни қондириш учун кредит ресурсларини ўзгартиришни талаб қилади. Банклар томонидан ажратилган кредитлар ҳажмининг ўсиши мамлакатда ишбилармонлик фаолияти босқичма-босқич такомиллашиб бораётганидан далолат беради.
Ушбу даврда 35 982 та янги тадбиркорлик субъектлари ташкил этилиб, уларнинг энг кўп сони Қашқадарё (4 238), Самарқанд (3 151), Тошкент (3 062), Фарғона (2 832) вилоятлари ва Тошкент (6 296) вилоятларида рўйхатга олинган.
Таҳлил қилинаётган даврда Ўзбекистон республика товар-хомашё биржасида тузилган битимлар ҳажми 55,2 фоизга ошди.
Биржа фаоллигининг сезиларли ўсиши Бухоро (87,3%), Тошкент (80,5%), Наманган (62,9%), Фарғона (58,7%) вилоятларида ва Тошкент (2,2 баробар) шаҳрида кузатилмоқда.
Ушбу ҳудудларда битимлар ҳажмининг ўсиши пахта толаси, минерал ўғитлар, дизел, цемент, бензин, техник пахта чигити, катодли мис, қора металлар, қанд, полиетилен ва ўсимлик ёғи каби товарлар сотувини кўпайтириш орқали таъминланмоқда. Биржада битимлар ҳажмининг ўсиши юридик шахслар фаолиятининг ошишини, жисмоний шахслар даромадининг кўпайишини кўрсатади, бу эса талаб омиллари орқали ишбилармонлик фаолиятининг ўсишига ёрдам беради.
Қайд этилишича, йил бошидан буён мамлакатда иқтисодий фаолият кўрсаткичлари ўсиб бормоқда. Бу пандемик фаолиятнинг пасайиши муваффақиятли равишда бекор қилинганлигини кўрсатади. Умуман олганда, тадбиркорлик субъектларининг фикрича, иқтисодиётни ривожлантиришнинг ижобий тенденциялари ортиб бормоқда. Шундай қилиб, тадбиркорлик даромадлари ва аҳоли ҳамда ишбилармонлик фаолиятининг ўсиши жорий йилда иқтисодий тикланишнинг барқарор моделини намойиш этмоқда.
Сўнгги йилларда Ўзбекистонда иқтисодий фаолият кўрсаткичлари сифатида фойдаланилаётган воситалар мажмуи сезиларли даражада кенгайди ва бу борадаги ишлар давом этмоқда. Асосий макроиқтисодий кўрсаткичлар пандемия туфайли юзага келган иқтисодий локдаундан кейин ишончли ижобий тикланишни динамикасини кўрсатмоқда.
2021 йилда иқтисодиётнинг босқичма-босқич тикланиб бориши, ҳар ойда CERR томонидан ўтказиладиган Ўзбекистонда ишбилармонлик муҳитининг ҳолатини баҳолаш учун корхоналарнинг сўров натижаларидан ҳам далолат беради. Сўров мамлакат бўйлаб ишбилармонлик кайфиятини акс эттиради.
Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар маркази
Изоҳ қолдириш