Сўнгги йилларда Ўзбекистонда тадбиркорлик фаолияти даражаси юқори даражада ўзгарувчанлиги ва минтақавий хилма-хиллиги билан ажралиб туради. Мамлакатимизда тадбиркорлик фаолиятини рағбатлантириш ҳозирги юқори иқтисодий ўсиш фонида муҳим аҳамият касб этади.
Шу муносабат билан Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар маркази (ИТИМ) экспертлари ҳар ойда тадбиркорлик фаолияти ҳолати мониторингини вилоят ва туман миқёсида олиб бормоқда.
Ўзбекистон Республикаси ҳудудларида ишбилармонлик фаолияти таҳлили ҳар ойда Марказнинг тезкор маълумотлар асосида (республиканинг барча соҳалари бўйича ўтказилган мониторинг, Давлат божхона қўмитаси, ДСҚ, МБ ва ЎзРХТБ) амалга оширилади.
Мониторинг натижалари шуни кўрсатдики, жорий йилнинг 1 июнидан 31 июнигача бўлган даврда республика солиқ тушумлари ҳажми ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 6,8% га ошди. Шу билан бирга, Қашқадарё (27,1%), Фарғона (13,5%), Сурхондарё (13,4%), Андижон (13,3%), Самарқанд (12,0%) вилоятлари ва Қорақалпоғистон Республикасида (12,7%) солиқ тушумларининг сезиларли даражада ўсиши қайд этилди.
Солиқ тушумларининг кўпайиши тадбиркорлик фаолияти ва кучли иқтисодий ўсиш ҳолатининг яхшиланишини, "яширин иқтисодиёт"нинг қисқариши ва солиқ маъмурчилигининг яхшиланишини кўрсатади. Солиққа тортиш, деярли барча мамлакатларда давлат даромадларининг энг муҳим манбаи ҳисобланади. Қўшимча солиқ тушумлари ҳукуматларга бир вақтнинг ўзида уларнинг рақобатбардошлигини ошириш ва таълим, инфратузилма ва инновацияларга сарф-харажатларни ошириш орқали ижтимоий бирдамликни рағбатлантириш имконини беради.
Таҳлил қилинган даврда божхона тўловлари бўйича тушумлар 7,2% га ошди. Даромаднинг энг катта ўсиши Навоий (43,8%) ва Тошкент (19,4%) вилоятларида, Тошкент (12,6%) ва Қорақалпоғистон Республикасида (20,5%) кузатилди.
Ҳозирги кунда Ўзбекистон ўзининг асосий савдо ҳамкорлари, яъни Хитой, Россия ва Қозоғистон билан савдо алоқаларини яхшилаган. Бинобарин, ташқи савдо айланмасининг кўпайиши ва мамлакат ичида ички талабнинг ортиши божхона даромадларининг ўсишига олиб келди.
Давлат божхона қўмитаси маълумотларига кўра, йил бошидан буён товарлар экспортининг ҳажми 8,4% га ошган. Товарлар экспорти ҳажмининг ўсиши Жиззах (31,5%), Навоий (26,1%), Самарқанд (24,0%), Хоразм (19,6%), Андижон (18,1%) вилоятлари ва Тошкент шаҳрига (18,0%) тўғри келди.
Ўзбекистон экспорт ҳажмининг ошишини экспортбоп маҳсулотлар ишлаб чиқаришнинг ўсиши билан изоҳлаш мумкин.
Ўтган ойда тижорат банклари томонидан берилган кредитлар ҳажми 11,8 фоизга ошди. Берилган кредитлар ҳажмининг энг катта ўсиши Сирдарё (76,0% га), Самарқанд (72,3% га), Сурхондарё (59,1% га), Андижон (52,2% га) вилоятларида кузатилмоқда.
Тижорат банклари томонидан бериладиган кредитлар ҳажмининг ошиши тадбиркорлик тузилмалари фаолиятининг босқичма-босқич такомиллашиб бораётганидан далолат беради.
Таҳлил қилинган даврда 8 210 та янги тадбиркорлик субъектлари ташкил этилиб, уларнинг энг кўпи Самарқанд (1 230), Қашқадарё (990), Тошкент (831), Фарғона (798) вилоятлари ва Тошкент шаҳрида(1 339) рўйхатга олинган.
Таҳлил этилаётган даврда Ўзбекистон республика товар-хомашё биржасида тузилган битимлар ҳажми 9,1% га ошди.
Биржа фаоллигининг сезиларли ўсиши Наманган (45,6%), Сурхондарё (35,1%), Сирдарё (20,7%), Қашқадарё (17,5%) вилоятлари, Тошкент шаҳри (14,8%) ва Қорақалпоғистон Республикасида (26,1%) кузатилмоқда.
Ушбу ҳудудларда битимлар ҳажмининг ўсиши минерал ўғитлар, дизел ёқилғиси, пахта толаси, автомобил бензини, цемент, қора металлар, мис, қанд, техник чигит ва полиэтилен каби товарлар сотувини кўпайтириш орқали таъминланмоқда. Биржада битимлар ҳажмининг ўсиши юридик шахслар фаолиятининг ошишини, жисмоний шахслар даромадининг кўпайишини кўрсатади, бу эса талаб омиллари орқали ишбилармонлик фаолиятининг ўсишига ёрдам беради.
Жорий йил бошидан буён мамлакатимизда иқтисодий фаолликнинг босқичма-босқич ўсиши кузатилмоқда. Бу пандемия билан боғлиқ муаммоларни бартараф этиш бўйича кўрилган чора-тадбирларнинг муваффақиятини кўрсатади. Умуман олганда, иқтисодий ўсишга ижобий таъсир кўрсатувчи хўжалик юритувчи субъектлар миқёсида нисбатан ижобий тенденциялар мавжуд. Бинобарин, корхоналар ва турар-жойларнинг даромадлари даражасининг сезиларли даражада ошиши ва тадбиркорлик фаолияти ҳажмининг ўсиши 2021 йил давомида иқтисодий тикланишнинг доимий моделини кўрсатади.
Сўнгги йилларда Ўзбекистонда иқтисодий фаолиятнинг асосий омиллари сифатида фойдаланилган айрим воситаларнинг жорий этилиши сезиларли даражада кенгайди ва бу борада тегишли стратегия ва ишлар давом эттирилмоқда. Асосий макроиқтисодий кўрсаткичлар глобал пандемия туфайли юзага келган иқтисодий инқироздан кейин сезиларли ижобий тикланишни кўрсатади.
2021 йилда иқтисодиётни босқичма-босқич қайта тиклаш, шунингдек, сеир томонидан ҳар ойда ўтказиладиган Ўзбекистонда бизнес-иқлим ҳолатини баҳолаш бўйича корхоналарнинг сўров натижалари ҳам далолат беради. Тадқиқот мамлакат бўйлаб ишбилармон доираларнинг кайфиятини акс эттиради.
Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар маркази
Жамоатчилик билан алоқалар хизмати
Изоҳ қолдириш