So‘nggi yillarda O‘zbekistonda tadbirkorlik faoliyati darajasi yuqori darajada o‘zgaruvchanligi va mintaqaviy xilma-xilligi bilan ajralib turadi. Mamlakatimizda tadbirkorlik faoliyatini rag‘batlantirish hozirgi yuqori iqtisodiy o‘sish fonida muhim ahamiyat kasb etadi.
Shu munosabat bilan Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi (ITIM) ekspertlari har oyda tadbirkorlik faoliyati holati monitoringini viloyat va tuman miqyosida olib bormoqda.
O‘zbekiston Respublikasi hududlarida ishbilarmonlik faoliyati tahlili har oyda Markazning tezkor ma’lumotlar asosida (respublikaning barcha sohalari bo‘yicha o‘tkazilgan monitoring, Davlat bojxona qo‘mitasi, DSQ, MB va O‘zRXTB) amalga oshiriladi.
Monitoring natijalari shuni ko‘rsatdiki, joriy yilning 1 iyunidan 31 iyunigacha bo‘lgan davrda respublika soliq tushumlari hajmi o‘tgan yilning shu davriga nisbatan 6,8% ga oshdi. Shu bilan birga, Qashqadaryo (27,1%), Farg‘ona (13,5%), Surxondaryo (13,4%), Andijon (13,3%), Samarqand (12,0%) viloyatlari va Qoraqalpog‘iston Respublikasida (12,7%) soliq tushumlarining sezilarli darajada o‘sishi qayd etildi.
Soliq tushumlarining ko‘payishi tadbirkorlik faoliyati va kuchli iqtisodiy o‘sish holatining yaxshilanishini, "yashirin iqtisodiyot"ning qisqarishi va soliq ma’murchiligining yaxshilanishini ko‘rsatadi. Soliqqa tortish, deyarli barcha mamlakatlarda davlat daromadlarining eng muhim manbai hisoblanadi. Qo‘shimcha soliq tushumlari hukumatlarga bir vaqtning o‘zida ularning raqobatbardoshligini oshirish va ta’lim, infratuzilma va innovatsiyalarga sarf-xarajatlarni oshirish orqali ijtimoiy birdamlikni rag‘batlantirish imkonini beradi.
Tahlil qilingan davrda bojxona to‘lovlari bo‘yicha tushumlar 7,2% ga oshdi. Daromadning eng katta o‘sishi Navoiy (43,8%) va Toshkent (19,4%) viloyatlarida, Toshkent (12,6%) va Qoraqalpog‘iston Respublikasida (20,5%) kuzatildi.
Hozirgi kunda O‘zbekiston o‘zining asosiy savdo hamkorlari, ya’ni Xitoy, Rossiya va Qozog‘iston bilan savdo aloqalarini yaxshilagan. Binobarin, tashqi savdo aylanmasining ko‘payishi va mamlakat ichida ichki talabning ortishi bojxona daromadlarining o‘sishiga olib keldi.
Davlat bojxona qo‘mitasi ma’lumotlariga ko‘ra, yil boshidan buyon tovarlar eksportining hajmi 8,4% ga oshgan. Tovarlar eksporti hajmining o‘sishi Jizzax (31,5%), Navoiy (26,1%), Samarqand (24,0%), Xorazm (19,6%), Andijon (18,1%) viloyatlari va Toshkent shahriga (18,0%) to‘g‘ri keldi.
O‘zbekiston eksport hajmining oshishini eksportbop mahsulotlar ishlab chiqarishning o‘sishi bilan izohlash mumkin.
O‘tgan oyda tijorat banklari tomonidan berilgan kreditlar hajmi 11,8 foizga oshdi. Berilgan kreditlar hajmining eng katta o‘sishi Sirdaryo (76,0% ga), Samarqand (72,3% ga), Surxondaryo (59,1% ga), Andijon (52,2% ga) viloyatlarida kuzatilmoqda.
Tijorat banklari tomonidan beriladigan kreditlar hajmining oshishi tadbirkorlik tuzilmalari faoliyatining bosqichma-bosqich takomillashib borayotganidan dalolat beradi.
Tahlil qilingan davrda 8 210 ta yangi tadbirkorlik sub’yektlari tashkil etilib, ularning eng ko‘pi Samarqand (1 230), Qashqadaryo (990), Toshkent (831), Farg‘ona (798) viloyatlari va Toshkent shahrida(1 339) ro‘yxatga olingan.
Tahlil etilayotgan davrda O‘zbekiston respublika tovar-xomashyo birjasida tuzilgan bitimlar hajmi 9,1% ga oshdi.
Birja faolligining sezilarli o‘sishi Namangan (45,6%), Surxondaryo (35,1%), Sirdaryo (20,7%), Qashqadaryo (17,5%) viloyatlari, Toshkent shahri (14,8%) va Qoraqalpog‘iston Respublikasida (26,1%) kuzatilmoqda.
Ushbu hududlarda bitimlar hajmining o‘sishi mineral o‘g‘itlar, dizel yoqilg‘isi, paxta tolasi, avtomobil benzini, sement, qora metallar, mis, qand, texnik chigit va polietilen kabi tovarlar sotuvini ko‘paytirish orqali ta’minlanmoqda. Birjada bitimlar hajmining o‘sishi yuridik shaxslar faoliyatining oshishini, jismoniy shaxslar daromadining ko‘payishini ko‘rsatadi, bu esa talab omillari orqali ishbilarmonlik faoliyatining o‘sishiga yordam beradi.
Joriy yil boshidan buyon mamlakatimizda iqtisodiy faollikning bosqichma-bosqich o‘sishi kuzatilmoqda. Bu pandemiya bilan bog‘liq muammolarni bartaraf etish bo‘yicha ko‘rilgan chora-tadbirlarning muvaffaqiyatini ko‘rsatadi. Umuman olganda, iqtisodiy o‘sishga ijobiy ta’sir ko‘rsatuvchi xo‘jalik yurituvchi sub’yektlar miqyosida nisbatan ijobiy tendensiyalar mavjud. Binobarin, korxonalar va turar-joylarning daromadlari darajasining sezilarli darajada oshishi va tadbirkorlik faoliyati hajmining o‘sishi 2021 yil davomida iqtisodiy tiklanishning doimiy modelini ko‘rsatadi.
So‘nggi yillarda O‘zbekistonda iqtisodiy faoliyatning asosiy omillari sifatida foydalanilgan ayrim vositalarning joriy etilishi sezilarli darajada kengaydi va bu borada tegishli strategiya va ishlar davom ettirilmoqda. Asosiy makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar global pandemiya tufayli yuzaga kelgan iqtisodiy inqirozdan keyin sezilarli ijobiy tiklanishni ko‘rsatadi.
2021 yilda iqtisodiyotni bosqichma-bosqich qayta tiklash, shuningdek, seir tomonidan har oyda o‘tkaziladigan O‘zbekistonda biznes-iqlim holatini baholash bo‘yicha korxonalarning so‘rov natijalari ham dalolat beradi. Tadqiqot mamlakat bo‘ylab ishbilarmon doiralarning kayfiyatini aks ettiradi.
Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi
Jamoatchilik bilan aloqalar xizmati
Izoh qoldirish