Shuni ta’kidlash kerakki, 2024 yil yakunlari bilan taqqoslaganda qamrov doirasi 28 ta bankdan 35 ta bankgacha kengaydi va guruh tuzilmasida o‘zgarishlar bo‘lganini ta’kidlash muhim: o‘tgan yili namunada 17 ta yirik va 11 ta kichik bank kiritilgan.
Indeks 27 turdagi koeffitsiyentlarni guruhlashtirish, respublika o‘rtacha koeffitsiyenti yoki Bazel qo‘mita talablari bilan solishtirish va reytinglash asosida aniqlanadi.
Indeksni hisoblash metodologiyasi aktivlar o‘sishi, kredit portfeli dinamikasi, rentabellik, likvidlilik va operatsion barqarorlik darajasini o‘z ichiga olgan ko‘rsatkichlar to‘plamiga asoslanadi, bu banklar faoliyatini har tomonlama tahlil qilishni ta’minlaydi va sohadagi raqobat va samaradorlik darajasini baholashga imkon beradi.
Tasniflash qoidalariga muvofiq, 2025 yildan boshlab yirik banklar sinfiga reglamentga ko‘ra o‘zgartirishlar kiritildi. Shunday qilib, Davr bank, Tenge bank va Anor bank yirik banklar qatoriga o‘tkazildi.
Kelishilgan reglamentga ko‘ra, aktivlari bank tizimi jami aktivlarining kamida 1%ini (taxminan 5,4 mlrd dollar), hozirgi kunda 7 trln so‘mni tashkil etishi va respublikaning kamida uchdan birida filiallarga yoki bank xizmat ofislariga ega bo‘lsa, ushbu bank yirik hisoblanadi. Agar bu talablar bajarilmasa, bank kichik deb tasniflanadi.
Yirik banklar faoliyatini tahlil qilishda birinchi chorak yakunlari bo‘yicha Kapital bank barqaror yetakchilikni saqlab qolmoqda, Hamkor bank esa moliyaviy vositachilik, aktivlar sifati va boshqaruvi samaradorligi bo‘yicha reyting ko‘rsatkichlarini yaxshilagan holda to‘rtinchi o‘rindan ikkinchi o‘ringa ko‘tarildi. Aziya Alyans bank o‘z ko‘rsatkichlari barqarorligini ko‘rsatib, uchinchi o‘rinni saqlab qoldi.
Yirik banklar qatoriga qo‘shilgan Anor bank to‘rtinchi o‘rinni egallab, kuchli beshlikka kirdi. Shu bilan birga, uch pog‘ona pastlagan Trast bank kuchli Top-5likni yopib berdi.
Reytinglar tuzilmasida O‘zsanoatqurilish bankning bir pog‘onaga yuqorilaganini, Aloqa bank va Biznesni rivojlantirish banki reytingdagi o‘rnini saqlab qoldi.
Bir qator banklar reytingdagi o‘z pozitsiyalarida sezilarli pasayish kuzatilgan. 20 ta yirik kredit tashkilotlarining aksariyati salbiy dinamikani ko‘rsatdi va o‘z pozitsiyalarini saqlab qola olmadi.
Xususan, O‘zmilliy bank va Mikrokredit bank 6 pog‘ona pasaydi. Invest Financye bank to‘rt pog‘ona yo‘qotdi, Oriyent Financ bank, Ipoteka bank va Agrobank reytingda 2 pog‘onaga tushdi. Ipak yo‘li bank va Xalq banki o‘rtacha pasayishni ko‘rsatib, 1 pog‘onaga pasaydi.
Mikrokredit bankning reytingda 6 o‘rin yuqotishi kapital yetarlilik bo‘yicha 10 pog‘ona, aktivlar sifati bo‘yicha 6 pog‘onaga pasayishi bilan izohlanadi. Reytingdagi pozitsiyalarning bunday qayta taqsimlanishi ichki moliyaviy barqarorlikni mustahkamlash va bank risklarini boshqarishning yanada muvozanatli strategiyasini ishlab chiqish zarurligini ta’kidlaydi.
O‘zbekiston bank sektorining barqarorligi va samaradorligini baholash
Bank faoliyatining barqarorligi va samaradorligini tavsiflovchi qator ko‘rsatkichlarga ko‘ra, 2025 yilning birinchi choragida bozorning yirik ishtirokchilari o‘rtasida salbiy dinamika kuzatildi.
Shunday qilib, bank depozitlarining kreditlarga nisbati, shuningdek, boshqa bank va davlat oldidagi majburiyatlar ko‘rsatkichini o‘z ichiga olgan moliyaviy vositachilik komponentida Turon bank 8 pog‘onaga eng sezilarli pasayishni ko‘rsatdi. Asaka bank va Biznesni rivojlantirish banki reytingda 2 pog‘onaga pastladi.
Har bir filialga to‘g‘ri keluvchi mijozlar soni, kredit konsentratsiyalashuvi darajasi va xususiy sektorga berilgan kreditlar hajmi ko‘rsatkichi bilan o‘lchanadigan moliyaviy ommaboplik komponentida eng sezilarli pasayish Trast bank (5 pog‘ona), shuningdek, Asiya Alyanc bank, Invest Financ bank va Ipak yo‘li bankda qayd etildi, bu banklar 4 pog‘onaga pasaydi.
Aktiv sifati eng katta e’tiborli komponent bo‘lib qolmoqda. Aktivlar rentabelligi (ROA) va muammoli kreditlar ulushi (NPL) kabi ko‘rsatkichlar bo‘yicha Ipoteka bank reytingning quyi yigirmataligida qolmoqda. Shuningdek, Mikrokredit bank (6 pog‘ona), Biznesni rivojlantirish banki (5 pog‘ona) hamda Kapital bank, Trast bank, Turon bank va Agrobank 3 pog‘onaga pastladi.
Ushbu o‘zgarishlar kredit portfelining barqarorligi va risklarni boshqarish bo‘yicha javob choralarini talab qiladigan aktivlar sifati segmentida davom etayotgan bosimni ko‘rsatadi.
Bundan tashqari, daromad olish salohiyati va boshqaruv samaradorligi bo‘yicha salbiy dinamikani kuzatish mumkin.
Sof foizli daromadlar, sof foizli daromadlarning foizli xarajatlariga nisbati, foizsiz daromadlar ko‘rsatkichini o‘z ichiga olgan daromad olish salohiyati bo‘yicha Agrobank reytingda eng so‘nggi 20 o‘rinni egalladi. Salbiy o‘zgarishlar Xalq bank (3 pog‘ona), Aloqa bank, O‘zsanoatqurilish bank, Turon bank va Asaka bank ushbu ko‘rsatkich bo‘yicha 2 pog‘ona yo‘qotdi.
Har bir ishchiga to‘g‘ri keluvchi foyda, operatsion xarajatlar va foizsiz daromadlar hajmlari bilan o‘lchanadigan boshqaruv samaradorligi ko‘rsatkichi bo‘yicha eng ko‘p pasayishni Asaka bank (7 pog‘ona), keyingi o‘rinlarda Invest Financ bank (6 pog‘ona), shuningdek, 4 pog‘onaga tushgan Trast bank va Xalq bank egalladi. Mikrokreditbank to‘rt pog‘onaga tushib ketdi va ushbu komponent bo‘yicha reytingning quyi yigirmataligiga kirdi.
Yuqori likvidli aktivlar, likvidlikni qoplash koeffitsiyenti (LCR) va sof barqaror moliyalashtirish normasini (NSFR) o‘z ichiga olgan likvidlilik ko‘rsatkichiga ko‘ra, Turon bank 4 pog‘onaga pastlab, reytingning eng so‘nggi 20-o‘riniga tushib qolgan bo‘lsa, ushbu reytingda Aloqa bank (7 pog‘onaga) va O‘zmilliy bank (5 pog‘ona) sezilarli pasayishni ko‘rstdi.
2025 yil I choragi uchun kichik banklar faoliyati reytingi
Qayta baholash natijasida to‘rtta bank – Eron Soderot bank, Uzum bank, Apeks bank va Smart bank kichik banklar qatoriga kiritildi.
2025 yilning birinchi choragida O‘zbekistondagi 15 ta kichik banklar orasida 7 ta bank o‘z pozitsiyalarini yaxshiladi, faqatgina Oktobank umumiy reytingda bir pog‘onani yo‘qotdi.
Ushbu toifadagi eng yaxshi natijani Hayot bank ko‘rsatdi, u o‘z mavqeini yaxshilab, 8 pog‘ona yuqoriga ko‘tarildi va kichik banklar reytingida 2-o‘rinni egalladi.
Moliyaviy vositachilik, aktivlar sifati, boshqaruv samaradorligi va daromad olish salohiyati kabi asosiy ko‘rsatkichlar bo‘yicha Tibisi bank yaxshilanishlarni ko‘rsatib, kuchli uchlikka kirdi, bu esa umumiy reytingda 3-o‘rinni egallash imkonini berdi. Kichik banklar reytingida birinchi o‘rinni moliyaviy vositachilik va daromad olish salohiyati ko‘rsatkichlarini yaxshilagan Universal bank saqlab qoldi.
Shu bilan birga, kapital yetarliligi bo‘yicha UzKDB bank o‘z o‘rnini 5 pog‘onaga yaxshiladi, Garant bank ham 1 punkt qo‘shdi.
Qolgan banklar ushbu ko‘rsatkich bo‘yicha pozitsiyalari yomonlashganini ko‘rsatdilar, bu esa kichik banklarning kapitali va moliyaviy barqarorligini yanada mustahkamlash muhimligini ta’kidlaydi.
Bank-Moliya sohasini o‘rganish sektori tel: (78) 150 02 02 (441)
Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi
Jamoatchilik bilan aloqalar bo‘limi tel: (78) 150 02 02 (417
Izoh qoldirish