Tashqi savdo aylanmasi bo‘yicha Turkiya (20,8%), Xitoy Xalq Respublikasi (19,6%), Rossiya (16,3%), Shveysariya (7,6%), Qozog‘iston (6,1%) viloyatning eng yuqori ulushga ega hamkor davlatlari hisoblanadi.

1-rasm. 2021 yilning yanvar-dekabr oylarida Qashqadaryo viloyati tashqi savdo aylanmasida tuman (shahar)lar ulushi (%)

Qarshi (19,4%), Nishon (15,1%), Kasbi (11,0%), Mirishkor (8,7%) tumanlari va va Qarshi shahri (8,2%) viloyat tashqi savdo aylanmasida eng ko‘p ulushga ega. Bu jihatdan eng kam ulushni tashkil etuvchi hududlar Shahrisabz shahri (1,2%), Muborak (1,4%) va Chiroqchi (1,9%) tumanlari va Shahrisabz shahri (2,6%) hisoblanadi.

Eksport

Jahon bozorida ayrim turdagi xom-ashyo resurslari narxining oshishi, hukumat tomonidan eksportni rag‘batlantirish bo‘yicha olib borilayotgan chora-tadbirlar natijasida 2021 yil davomida viloyatda eksport hajmi 2020 yilga nisbatan 123,0%ga oshgan. Eksportning 53,9%i tarmoq korxonalari (2020 yilda - 69,4%), 46,1%i hududiy korxonalar (2020 yilda - 30,6%) tomonidan amalga oshirilgan.

Eksport tarkibida kalava ipning ulushi - 60,7%, meva-savzavot mahsulotlari – 17,9%, to‘qimachilik mahsulotlari – 7,4%, plastmassa va undan tayyorlangan buyumlar -4,3%, farmatsevtika mahsulotlari -1,8%, metallar va ulardan tayyorlangan buyumlar -1,7% va boshqa mahsulotlar -6,3%ni tashkil qilgan.

2021 yil davomida alohida tovar belgilari bo‘yicha metall va undan tayyorlangan buyumlar eksporti – 13,7 barobar, transport va uning ehtiyot qismlari - 9,9 baravar, tabiiy qazilmalar - 3,9 baravar, keramika buyumlari - 3,4 baravar, nasoslar – 2,7 baravar, gigiyena vositalari - 2,6 baravar, kalava ip - 1,8 baravarga oshgan.

2-rasm. 2021 yilda Qashqadaryo viloyati eksportida ulushi eng yuqori bo‘lgan davlatlar (%da)

Eksport hajmini davlatlar kesimida tahlil qiladigan bo‘lsak, 2021 yilda viloyat eksportida ulushi eng yuqori bo‘lgan davlat sifatida, Turkiyaga - 75,9 mln.dollar (jami eksportdagi ulushi - 31,6%), Rossiyaga - 38,2 mln.dollar (15,9%), Xitoy Xalq Respublikasiga – 32,3 mln.dollar (13,4%), Pokiston Islom Respublikasiga – 18,5 mln.dollar (7,7%), Qozog‘istonga – 15,8 mln.dollar (6,6%) miqdorida mahsulotlar eksport qilingan. Shuningdek, Eron Islom Respublikasi, Qirg‘iziston, Polsha, Ukraina, Afg‘oniston davlatlarining viloyat eksportida ulushi yuqoridir.

3-rasm. 2021 yil yakuni bo‘yicha Qashqadaryo viloyati eksportida tuman (shahar)lar ulushi (%)

Eksport tarkibida ulushi eng yuqori hududlar Qarshi (27,3%), Koson (13,9%), Kasbi (13,4%), Yakkabog‘ (6,5%), G‘uzor (6,4%) tumanlari hisoblanadi. Shahrisabz shahri (0,8%), Muborak (1,7%), Dehqonobod (2,1%), Chiroqchi (2,7%), Nishon (3,1%) tumanlari ulushi eng past hududlar sanaladi.

Import

2021 yil davomida Qashqadaryo viloyatida amalga oshirilgan import hajmi 367,6 mln.dollarni tashkil qilib, 2020 yilga nisbatan 106,0%ga oshgan.

Importning 18,7%i tarmoq korxonalari (2020 yilda 29,9%), 81,3%i hududiy korxonalar (o‘tgan yilning ushbu davrida 70,1%) tomonidan amalga oshirilgan.

Import tarkibidagi texnologik asbob va uskunalarning ulushi -44,5%, metallar va ulardan tayyorlangan buyumlar – 14,0%, elektrotexnika va uning qismlari – 6,2%, kimyo sanoati mahsulotlari - 5,9%, nasos – 4,7%, tirik hayvonlar va ularning qismlari - 4,5%, boshqa mahsulotlar - 20,1%ni tashkil qilgan.

2021 yil davomida alohida tovar belgilari bo‘yicha keramika buyumlari importi – 2,8 baravar, daraxt, o‘simliklar – 2,2 baravar, tirik hayvonlar va ularning qismlari – 1,8 baravar, oziq-ovqat mahsulotlari – 1,15 baravarga oshgan.

4-rasm. 2021 yil yakuni bo‘yicha Qashqadaryo viloyati importida ulushi eng yuqori bo‘lgan davlatlar (%da)

Xitoy Xalq Respublikasi (23,6%), Rossiya (16,5%), Turkiya (13,7), Shveysariya (12,6%), Qozog‘iston (5,8%) davlatlarining viloyat importida ulushi yuqoridir. Shuningdek, Germaniya, Koreya, Hindiston, Italiya, Ukraina davlatlari mahsulotlari viloyat importida yuqori ahamiyatga ega.

Shuni ta’kidlash lozimki, viloyatdagi to‘qimachilik klasterlari tomonidan texnologik asbob-uskunalari importi hisobidan Shveysariya viloyatdagi eng yuqori ulushga ega bo‘lgan importyor-mamlakatlardan biriga aylangan.

Ma’lumot uchun: 2020 yil davomida Qashqadaryo viloyatiga Shveysariyadan 1,7 mln.dollar (jami importdagi ulushi 0,3%) miqdorida mahsulotlar import qilingan bo‘lib, 2021 yilda ushbu davlatdan amalga oshirilgan import xajmi 46,5 mln.dollarga yetgan.

5-rasm. 2021 yil yakuni bo‘yicha Qashqadaryo viloyati importida tuman (shahar)lar ulushi (%)

Import tarkibida ulushi eng yuqori hududlar Nishon (23,0%), Qarshi (14,3%), Mirishkor (12,1%), Kitob (10,9%) tumanlari va Qarshi shahri (10,5%) hisoblanadi. Shahrisabz shahri va Chiroqchi (1,4%), Shahrisabz (1,3%), Muborak (1,2 %), Qamashi (0,9%) tumanlari ulushi eng past hududlar sanaladi.

Anvar Qobilov

Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi

Qashqadaryo filiali Sektor mudiri